English
Z dniem 1 lipca 2023 r. Polska, razem ze Szwecją i Łotwą, weszła w skład trójki przewodniczącej Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB albo EUSBSR). Natomiast od 1 lipca przyszłego roku nasz kraj przejmuje przewodnictwo w Grupie Narodowych Koordynatorów wdrażania SUEMB oraz w Grupach Sterujących Obszarów Tematycznych, dlatego warto już teraz przypomnieć jej cele oraz zrewidowany w 2021 r. Plan Działania.
Cele Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego
SUERMB jest pierwszą makroregionalną strategią UE, która została przyjęta przez Komisję Europejską i zatwierdzona przez Radę Europejską w 2009 r.
Celem Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego jest ratowanie morza (Save the Sea), wzrost integracji regionu (Connect the Region) i wzrost dobrobytu (Increase Prosperity).
Plan Działania SUERMB
Głównym narzędziem wdrażania Strategii jest Plan Działania, którego ostatni przegląd zainicjowany został pod koniec 2019 r. i stanowił odpowiedź na nowe wyzwania m.in. związane z: postępującą zmianą klimatu, nowymi Wieloletnimi Ramami Finansowymi na lata 2021 – 2027, pandemią Covid-19 oraz konsekwencjami wzmożonej imigracji do UE.
Celem rewizji było także skrócenie i uproszczenie dokumentu.
W zrewidowanym Planie Działania Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego utrzymano trzy główne cele SUERMB oraz wskazano uzupełniające cele szczegółowe, takie jak:
- czysta woda w morzu (Clear water in the sea);
- bogata i zdrowa przyroda (Rich and healthy wildlife);
- czysta i bezpieczna żegluga (Clean and safe shipping);
- niezawodne rynki energii (Reliable energy markets);
- dobre warunki transportowe (Good transport conditions);
- łączenie ludzi w regionie (Connecting people in the region);
- lepsza współpraca w zwalczaniu przestępczości transgranicznej (Better cooperation in fighting cross-border crime);
- poprawa globalnej konkurencyjności regionu Morza Bałtyckiego (Improved global competitiveness of the Baltic Sea Region);
- adaptacja do zmiany klimatu, zapobieganie i zarządzanie ryzykiem (Climate change adaptation, risk prevention and management).
Działania SUERMB
Działania w ramach SUERMB są wdrażane za pomocą 14 Obszarów Tematycznych (Policy Areas): Nutri, Bio-economy, Energy, Hazards, Innovation, Ship, Safe, Spatial Planning, Secure, Tourism, Transport, Culture, Health i Education.
W poniższej tabeli zestawiono OT oraz przypisane do nich działania.
| Obszar tematyczny (OT) | Działanie |
| PA Nutri OT Biogeny | Działanie 1: Zmniejszenie emisji substancji biogennych z rolnictwa i innych źródeł rozproszonych |
| Działanie 2: Zmniejszenie emisji substancji biogennych z obszarów miejskich i innych źródeł punktowych | |
| Działanie 3: Opracowanie i promowanie bezpiecznego i zrównoważonego recyklingu substancji odżywczych | |
| Działanie 4: Zajęcie się substancjami odżywczymi już zgromadzonymi w Morzu Bałtyckim | |
| PA Bio-economy OT Biogospodarka | Działanie 1: Wzmocnienie roli i znaczenia biogospodarki dla osiągnięcia większego zrównoważenia, produktywności i adaptacji do zmiany klimatu, a także odporności, w tym odporności ekosystemów na zmianę klimatu |
| Działanie 2: Usprawnianie działalności rolniczej na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz adaptacji (np. do zmiany klimatu) | |
| Działanie 3: Wzmocnienie wielokrotnego wykorzystania zasobów poprzez podejście przekrojowe i międzysektorowe w celu uwolnienia potencjału i przyspieszenia rozwoju zrównoważonej biogospodarki o obiegu zamkniętym | |
| PA Energy OT Energia | Działanie 1: Usprawnienie wysiłków na rzecz efektywności energetycznej w regionie poprzez pogłębienie współpracy regionalnej |
| Działanie 2: Dalsza integracja regionalnego rynku gazu i energii elektrycznej, w tym rozwój infrastruktury odpornej na zmianę klimatu | |
| Działanie 3: Synchronizacja w regionie Bałtyku | |
| Działanie 4: Zwiększenie udziału energii odnawialnej, w tym odnawialnej energetyki morskiej | |
| PA Hazards OT Substancje niebezpieczne | Działanie 1: Zapobieganie zanieczyszczeniom i ograniczanie stosowania niebezpiecznych substancji |
| Działanie 2: Łagodzenie i naprawa skutków skażenia | |
| PA Innovation OT Innowacje | Działanie 1: Innowacje oparte na wyzwaniach |
| Działanie 2: Innowacje i transformacja cyfrowa | |
| Działanie 3: Innowacje poprzez współtworzenie | |
| PA Ship OT Czysta żegluga | Działanie 1: Wspieranie środków ograniczających emisje ze statków, w tym cyfryzacji |
| Działanie 2: Wspieranie badań nad zagadnieniami związanymi z czystą żeglugą i jej wpływem na ekosystem Morza Bałtyckiego | |
| Działanie 3: Wspieranie rozwoju infrastruktury nabrzeżnej na rzecz czystego transportu morskiego, w tym infrastruktury paliw alternatywnych | |
| PA Safe OT Bezpieczna żegluga | Działanie 1: Zapewnienie niezawodnych warunków nawigacyjnych na Morzu Bałtyckim |
| Działanie 2: Rozwój nawigacji zimowej | |
| Działanie 3: Prekursorskie działania w obszarze cyfryzacji i automatyzacji | |
| Działanie 4: Zapewnienie gotowości i procedur reagowania na wypadki morskie i incydenty w obszarze bezpieczeństwa | |
| PA Spatial Planning OT Planowanie przestrzenne | Działanie 1: Wzmocnienie spójności terytorialnej w regionie Morza Bałtyckiego poprzez planowanie przestrzenne na lądzie |
| Działanie 2: Zapewnienie spójnych planów zagospodarowania przestrzennego na całym Morzu Bałtyckim | |
| PA Secure OT Bezpieczeństwo cywilne | Działanie 1: Budowanie zdolności w zakresie zapobiegania, gotowości, reagowania i odbudowy w sytuacjach nadzwyczajnych i zarządzania kryzysowego |
| Działanie 2: Wzmocnienie mechanizmów wspólnych działań strategicznych i operacyjnych, chroniących ludzi przed zagrożeniami o charakterze przestępczym | |
| Działanie 3: Wspólna kultura bezpieczeństwa społecznego w regionie Morza Bałtyckiego | |
| PA Tourism OT Turystyka | Działanie 1: Rozwój turystyki transnarodowej na obszarach oddalonych i wiejskich |
| Działanie 2: Inwestowanie w ludzi, umiejętności i technologię w branży turystycznej | |
| Działanie 3: Ochrona i zrównoważone wykorzystanie dziedzictwa kulturowego i zasobów naturalnych w ośrodkach turystycznych | |
| PA Transport OT Transport | Działanie 1: Poprawa połączeń w regionie i współpracy z krajami trzecimi |
| Działanie 2: Opracowanie działań na rzecz czystego i neutralnego dla klimatu transportu | |
| Działanie 3: Rozwój innowacyjnych technologii i rozwiązań w regionie | |
| PA Culture OT Kultura | Działanie 1: Promocja regionalnych sektorów kreatywnych i kultury, zachęcanie do kreatywnej przedsiębiorczości |
| Działanie 2: Promowanie kultury regionu i wartości europejskich poprzez wykorzystanie kultury na rzecz zrównoważonego rozwoju | |
| Działanie 3: Zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu Morza Bałtyckiego, wzmocnienie tożsamości regionalnej | |
| PA Health OT Zdrowie | Działanie 1: Działania na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia w celu sprostania wyzwaniom związanym ze zmianami demograficznymi |
| Działanie 2: Promowanie uwzględniania kwestii zdrowotnych we wszystkich politykach, ze szczególnym naciskiem na wpływ czynników środowiskowych, zwłaszcza zmiany klimatu, na zdrowie ludzi | |
| Działanie 3: Zwiększenie zdolności interesariuszy do rozwiązywania regionalnych problemów zdrowotnych | |
| PA Education OT Edukacja | Działanie 1: Zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki i usprawnianie przejścia ze szkoły do pracy |
| Działanie 2: Międzynarodowa doskonałość regionu i szerszy udział w nauce i badaniach | |
| Działanie 3: Rynek pracy dla wszystkich, wykorzystanie zasobów wynikających z dłuższego życia | |
| Działanie 4: Rozpoznanie potencjału – ułatwienia dla migrantów |
Baltic Sea Strategy Point
Zaktualizowany Plan Działania Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego zakładał również powstanie Baltic Sea Strategy Point (BSP). Ma on stanowić wsparcie techniczne, administracyjne oraz komunikacyjne SUERMB. Jego zadania to:
- koordynacja działań komunikacyjnych związanych z SUERMB;
- koordynacja rozbudowy zdolności do współpracy wśród interesariuszy SUERMB (capacity building), także tych z państw sąsiedzkich (pozaunijnych);
- koordynacja wymiany dobrych praktyk i wiedzy pomiędzy obszarami tematycznymi w zakresie integracji komponentu współpracy dotyczącego ochrony klimatu i współpracy z krajami sąsiedzkimi (pozaunijnymi);
- koordynacja działań w zakresie monitoringu i ewaluacji SUERMB;
- tworzenie pamięci instytucjonalnej SUERMB;
- zapewnianie wsparcia technicznego dla Narodowych Koordynatorów oraz, gdy to możliwe, także dla Koordynatorów OT;
- wspieranie planowania i organizacji Dorocznych Forów SUERMB.
Swoje prace BSP rozpoczął w październiku 2022 r., a w pierwszych miesiącach działania skoncentrował się na kwestiach organizacyjnych, planie pracy i komunikacji oraz przeprowadził rozmowy, mające na celu lepsze rozpoznanie oczekiwań i potrzeb koordynatorów obszarów tematycznych.
Jak można uczestniczyć we wdrażaniu SUERMB?
Wdrażanie SUERMB oparte jest na zasadzie wielopoziomowego zarządzania, transparencji i otwartości na nowych interesariuszy.
Zrewidowany Plan Działania kładzie nacisk na zwiększenie udziału we wdrażaniu organizacji pozarządowych, społeczeństwa obywatelskiego, młodzieży oraz środowisk biznesowych. Dotychczas w procedurach SUERMB uczestniczyły głównie władze krajowe, regionalne i lokalne; organizacje międzyrządowe i pozarządowe; uniwersytety i organizacje badawcze.
Formy współpracy w ramach SUERMB
Główne formy współpracy to projekty flagowe (pojedyncze bądź sklastrowane), procesy, sieci i platformy, aczkolwiek katalog form współdziałania ma charakter otwarty.
Środki finansowe na wdrażanie SUERMB
Ponieważ SUERMB nie posiada własnych środków finansowych, istnieje możliwość korzystania z funduszy dostępnych w ramach europejskich programów współpracy terytorialnej, europejskich instrumentów finansowych zarządzanych centralnie (np. Horizon, CEF, Erasmus+, LIFE), krajowych programów operacyjnych, międzynarodowych instytucji finansowych (np. Europejskiego Banku Inwestycyjnego) oraz sektora prywatnego.
Komisja Europejska (Dyrektoriat Generalny ds. Polityki Regionalnej – DG REGIO) dąży do uwzględnienia SUERMB w odpowiednich politykach i instrumentach finansowych UE, a wszystko to, by kraje regionu Morza Bałtyckiego miały możliwie jasne i wszechstronne podstawy prawne do współdziałania.
