Dramatyczny wzrost śmiertelności w Europie

Zmiana klimatu przestała być tematem ograniczonym do dyskusji naukowych i aktywistycznych, coraz bardziej wpływając na codzienne życie. Najnowsza, obejmująca 30 krajów, ogólnoeuropejska analiza obciążenia śmiertelnością związaną z temperaturami prognozuje, że liczba zgonów spowodowanych upałami może dramatycznie wzrosnąć do końca stulecia. Co więcej, ten niepokojący trend może utrzymać się nawet jeśli uda się ograniczyć wzrost globalnej temperatury do 3°C.

Śmiertelne konsekwencje globalnego ocieplenia

Według najnowszego badania przeprowadzonego przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC) w Europie odnotowuje się około 407 tys. zgonów rocznie związanych z temperaturą. Zdecydowaną większość z nich tj. 363,5 tys. powodują niskie temperatury, a 43,7 tys. – upały. Jednak chociaż zimne miesiące nadal stanowią większe zagrożenie, to właśnie wysokie temperatury staną się głównym problemem w nadchodzących dziesięcioleciach. Modele JRC przewidują, że globalne ocieplenie o 3°C może spowodować wynikający z nich, trzykrotny wzrost śmiertelności. 

Intensyfikacja upałów, które występują coraz częściej, stanowi szczególne zagrożenie dla osób starszych, osób z przewlekłymi schorzeniami oraz dzieci. Skutkuje to wzrostem liczby przypadków udarów cieplnych i odwodnień, a także pogorszeniem stanu zdrowia osób cierpiących na choroby układu krążenia.

Zmiany najbardziej dotkną południową Europe

Najbardziej narażonymi, na wzrost śmiertelności w wyniku rosnących temperatur, są regiony południowej Europy, kraje takie jak Hiszpania, Francja, Włochy i Grecja. Połączenie czynników demograficznych i klimatycznych sprawia, że ryzyko śmiertelności w tych regionach będzie wyraźnie wyższe, niż w innych częściach kontynentu.

Prognozy wskazują również, że do końca stulecia w Hiszpanii roczna liczba zgonów z powodu upałów wzrośnie z 4,4 tys. do 20,2 tys., a we Francji z 10,4 tys. do aż 28,3 tys. Również w Grecji spodziewany jest dramatyczny wzrost śmiertelności z 3 tys. do 13,6 tys. przypadków.

Wzrost śmiertelności nastąpi na całym kontynencie

Badania JRC, obejmujące 1368 regionów w 30 krajach europejskich (27 państwach członkowskich UE oraz Wielkiej Brytanii, Norwegii i Szwajcarii), prognozują wzrost liczby zgonów związanych z temperaturą na 100 tys. osób – z 98,7 w latach 1991–2020 do 113,6 do roku 2100.

Szczegółowe dane dotyczące poszczególnych krajów wykazują znaczne różnice regionalne. Śmiertelność spowodowana upałami będzie 9,3 razy wyższa na południu Europy niż na północy. Na przykład na Łotwie przewiduje się stosunkowo niski wzrost (o 29 zgonów na 100 tys. osób), podczas gdy na Malcie liczba ta może wzrosnąć nawet o 95. Mimo to, prawie każde państwo odczuje wpływ rosnących temperatur. Na północy kontynentu, choć letnie temperatury będą mniej intensywne, ich negatywne skutki mogą stanowić zagrożenie ze względu na przewidywany wzrost długości życia populacji zamieszkującej ten region.

Kiedy wysokie temperatury stają się zabójcze?

Co nas czeka?

Prognozy dotyczące wzrostu śmiertelności w wyniku upałów są niepokojące. Przewiduje się, że w nadchodzących latach zmianą klimatu zostaną szczególnie dotknięte tzw. hotspoty klimatyczne, gdzie połączenie ekstremalnych temperatur i starzejącej się populacji sprawi, że śmiertelność będzie rosła najszybciej. 

Do 2050 r. najwięcej takich miejsc będzie w południowej Europie, choć wzmożone ocieplenie dotknie również regiony wschodnie, w tym także Polskę. W Europie Północnej, mimo cieplejszego klimatu, ekstremalne upały będą pojawiały się rzadziej niż na południu, co może częściowo uchronić te obszary przed wzrostem liczby zgonów.

Zmiana klimatu nie jest jednak odległą przyszłością – jej skutki odczuwamy już teraz. Latem 2022 r., które okazało się najgorętszym w historii Europy, odnotowano wyjątkowo wysokie wskaźniki śmiertelności. Szacuje się, że z powodu ekstremalnych upałów na kontynencie zmarło w tym okresie ponad 60 tys. osób.

Wszelkie odstępstwa od celu ograniczenia wzrostu temperatury do 2°C ustalonego w ramach ogólnoświatowego porozumienia paryskiego z 2015 r., będą natomiast skutkowały kolejnymi niechlubnie rekordowymi statystykami zgonów wynikających z upałów. Ich liczba może się zwiększyć o 13,4 tys. rocznie w scenariuszu wzrostu globalnej temperatury o 3°C do 2100 r oraz o 54,5 tys. – przy wzroście o 4°C. Dlatego obserwowane coraz większe obciążenie śmiertelnością związane z temperaturą w Europie stanowi wyzwanie, które pilnie wymaga podjęcia skoordynowanych działań.