Europejska inicjatywa obywatelska „Utworzenie europejskiego urzędu ds. środowiska”

Komisja Europejska podjęła decyzję o zarejestrowaniu czterech europejskich inicjatyw obywatelskich, wśród których znajduje się inicjatywa nazywana „Creation of a European Environment Authority” („Utworzenie europejskiego urzędu ds. środowiska”). Jej celem, określonym przez organizatorów, jest utworzenie przez KE europejskiego urzędu ds. środowiska, który zostanie powołany albo w miejsce Europejskiej Agencji Środowiska, albo jako nowy organ.

Europejska inicjatywa obywatelska – mechanizm

Europejska inicjatywa obywatelska została wprowadzona traktatem z Lizbony jako mechanizm, przy pomocy którego obywatele mogą kształtować politykę. Oficjalnie wprowadzono ją w kwietniu 2012 r. Formalna rejestracja europejskiej inicjatywy obywatelskiej otwiera procedurę, w ramach której milion obywateli z co najmniej siedmiu państw członkowskich UE może zwrócić się do Komisji Europejskiej o przedłożenie wniosków ustawodawczych w dziedzinach, w których posiada uprawnienia. Od uruchomienia europejskiej inicjatywy obywatelskiej Komisja zarejestrowała 107 projektów.

Europejska inicjatywa obywatelska „Utworzenie europejskiego urzędu ds. środowiska”

Europejski urząd ds. środowiska byłby niezależnym, centralnym, unijnym organem ochrony, dodatkowo posiadającym osobowość prawną. W celu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego podejmowałby on – razem z zajmującymi się ochroną środowiska krajowymi organami państw członkowskich – decyzje administracyjne wiążące dla państw członkowskich, osób fizycznych i osób prawnych (tj. przedsiębiorstw, których siedziba statutowa lub właściciel znajdują się w UE albo w państwie trzecim) w sytuacjach, w których działalność rolnicza, przemysłowa lub usługowa – na którymkolwiek etapie, w tym gospodarowania odpadami i recyklingu – wywierałaby wykraczający poza granice tego państwa i dotyczący UE wpływ na środowisko.

Europejski urząd ds. środowiska zatwierdzałby i nadzorował działalność mającą wpływ na środowisko oraz podejmowałby działania w przypadku zanieczyszczenia go w UE. W tym drugim przypadku urząd karałby winnego przez zakazanie działalności zanieczyszczającej, nakazanie przywrócenia stanu pierwotnego czy nałożenie sankcji proporcjonalnych do wielkości przewinienia, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”.

Zakres działań proponowanego urzędu ds. środowiska

Europejska inicjatywa obywatelska pod nazwą „Utworzenie europejskiego urzędu ds. środowiska” wskazuje również przykłady, w których proponowany europejski urząd mógłby podejmować działania. Są to m.in.:

1. transgraniczne zanieczyszczenie powietrza: wskutek działania wiatru szkodliwe substancje emitowane w jednym państwie członkowskim UE mogą mieć wpływ na jakość powietrza w innym. Na przykład emisje przemysłowe lub zanieczyszczenia z transportu w jednym mogą powodować smog lub kwaśne deszcze w sąsiednich.
2. zanieczyszczenie wody: zanieczyszczenie może dotykać kilku państw członkowskich, które łączą rzeki lub jeziora transgraniczne, ponieważ spływ wody z obszarów rolniczych i oczyszczalni ścieków lub emisje przemysłowe wpływają na stan środowiska krajów leżących w dolnym biegu rzeki.
3. zanieczyszczenie morza: zanieczyszczenie mórz może szkodzić wszystkim nadbrzeżnym państwom członkowskim. Emisje ze statków, wycieki ropy naftowej i nielegalne składowanie odpadów mogą prowadzić do zanieczyszczenia wód przybrzeżnych kilku państw.
4. zanieczyszczenie gleby: transgraniczny transport substancji szkodliwych, takich jak chemikalia lub odpady, wiąże się z ryzykiem zanieczyszczenia gleby w razie wypadku lub niewłaściwego obchodzenia się z nimi, co może mieć wpływ na jakość gleby i rolnictwo państwa członkowskiego, w którym ma miejsce wypadek.
5. zanieczyszczenie hałasem: zanieczyszczenie hałasem powodowane przez znajdujące się w pobliżu granic porty lotnicze, autostrady i zakłady przemysłowe może wpływać na jakość życia i zdrowie mieszkańców sąsiadujących państw członkowskich.
6. transgraniczne gospodarowanie odpadami: niewłaściwe unieszkodliwianie odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, w jednym państwie członkowskim może mieć transgraniczny wpływ na środowisko, jeżeli odpady, niezgodnie z prawem, trafią za granicę lub zanieczyszczą wody gruntowe.
7. zmiana klimatu: różnice w poziomach emisji gazów cieplarnianych między państwami członkowskimi UE mogą powodować różnice w skutkach zmiany klimatu. Kraje o wyższych poziomach emisji mogą przyczyniać się do globalnego ocieplenia, które dotyka wszystkich państw członkowskich poprzez zmianę klimatu, podnoszenie się poziomu mórz i oceanów oraz inne czynniki.

Kiedy europejska inicjatywa obywatelska ma szansę zostać przyjęta przez KE?

W związku z tym, że zaproponowana inicjatywa nie jest oczywistym nadużyciem i nie jest w sposób wyraźny niepoważna lub dokuczliwa, nie jest też w sposób oczywisty sprzeczna z wartościami Unii określonymi w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej ani z prawami zapisanymi w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, KE podjęła decyzję o zarejestrowaniu inicjatywy „Utworzenie europejskiego urzędu ds. środowiska”. Od momentu zarejestrowania inicjatywy jej organizatorzy mają sześć miesięcy na rozpoczęcie zbierania podpisów. Jeżeli w ciągu roku poprze ją milion osób z co najmniej siedmiu państw członkowskich, KE będzie musiała odnieść się do przedstawionej propozycji. W odpowiedzi na wniosek będzie musiała zdecydować o podjęciu dalszych działań oraz przedstawić uzasadnienie swojej decyzji.