English
Obraz licznych stad flamingów zdobiących jeziora sodowe Afryki Wschodniej nie tylko zachwyca swoją urodą, ale także symbolizuje bogactwo bioróżnorodności tego regionu. Jednak najnowsze badanie przeprowadzone przez naukowców z King’s College London ujawnia niepokojące trendy w słonych i zasadowych jeziorach, co stawia pod znakiem zapytania przyszłość tych pięknych ptaków. W związku ze zmianami środowiskowymi wynikającymi z globalnego ocieplenia oraz działalności człowieka flamingi mogą wkrótce znaleźć się w śmiertelnym niebezpieczeństwie.
Jeziora sodowe
Jeziora sodowe, znane również jako jeziora alkaliczne, to rodzaj zbiorników o wysokim stężeniu wodorowęglanów sodu i innych soli, zwłaszcza sodowych. Charakteryzują się one bardzo wysokim pH, często przekraczającym 9 lub 10, co oznacza, że woda w tych jeziorach jest zasadowa. Zazwyczaj znajdują się one na obszarach suchych lub półsuchych, gdzie parowanie znacznie przewyższa dopływ wody, co powoduje akumulację minerałów. Te unikalne warunki sprzyjają powstawaniu wyjątkowych ekosystemów, zasiedlanych przez wyspecjalizowane organizmy, w tym sinice i glony. Jeziora sodowe stanowią miejsce bytowania większości populacji flamingów, głównie w Kenii, Tanzanii i Etiopii.
Jeziora sodowe to ważne obszary o dużej wrażliwości na zmiany środowiskowe, takie jak zwiększone opady deszczu i działalność człowieka, które mogą zmieniać zasolenie i zasadowość, zagrażając gatunkom od nich zależnym. Badania opublikowane w czasopiśmie Current Biology wykazały, że tylko połowa jezior, które w 2000 r. miały jakość środowiskową, zachowała ją do roku 2022.
Badanie jezior sodowych
W ostatnich dekadach jeziora sodowe w Afryce Wschodniej doświadczyły znacznych wahań poziomu wody. To zjawisko skłoniło naukowców do zbadania przyczyn tych zmian i ich konsekwencji dla tamtejszych ekosystemów, w szczególności dla populacji flamingów mniejszych. Badanie było realizowane przy użyciu szerokiego zakresu narzędzi i technik, co pozwoliło na szczegółową analizę i zrozumienie skomplikowanych interakcji w ekosystemie 22 jezior sodowych, które są miejscem żerowania flamingów w Afryce Wschodniej. Kluczowym elementem badania było wykorzystanie zdjęć i danych satelitarnych z ostatnich dwóch dekad obserwacji Ziemi. Pozwoliło to na precyzyjne zmierzenie zmian w poziomach wody oraz zrozumienie, jak wpływają one na dostępność pokarmu dla flamingów.
Zebrane dane klimatyczne, takie jak opady i temperatury, zostały przeanalizowane, aby zrozumieć, jak zmieniające się warunki pogodowe kształtują poziomy wód w jeziorach. Badanie obejmowało również regularne obserwacje flamingów, które pomogły ustalić, jak zmienia się liczba ptaków w poszczególnych lokalizacjach w zależności od dostępności pokarmu i stanu jezior. To połączenie danych z obserwacji ptaków i analiz satelitarnych dostarczyło pełniejszego obrazu wpływu zmian środowiskowych na flamingi.
Flamingi a zmieniające się jeziora
Zmiany poziomu wody w jeziorach sodowych Afryki Wschodniej niosą za sobą poważne konsekwencje. Wzrost prowadzi do rozcieńczenia składników chemicznych, co skutkuje obniżeniem zasolenia i pH. To z kolei negatywnie wpływa na rozwój cyjanobakterii Arthrospira fusiformis, znanej również jako spirulina. Te mikroorganizmy są kluczowym źródłem pokarmu dla flamingów, a także istotnym elementem wpływającym na zdrowie całego ekosystemu.
Arthrospira fusiformis dostarcza nie tylko niezbędnych składników odżywczych, ale również pigmentów, które pomagają ptakom uzyskać charakterystyczne różowe zabarwienie piór. Dieta oparta na tej cyjanobakterii zapewnia wszystkie potrzebne składniki odżywcze, a zmniejszenie jej dostępności może prowadzić do niedożywienia i osłabienia populacji flamingów. Obniżenie zasolenia i pH jest szczególnie problematyczne, ponieważ Arthrospira fusiformis najlepiej rozwija się w środowiskach o wysokiej zasadowości i stosunkowo dużym stężeniu soli. Kiedy te warunki nie są spełnione, alga nie tylko przestaje rosnąć, ale może również zostać wyparta przez mniej specjalistyczne, ale bardziej tolerancyjne gatunki fitoplanktonu, co prowadzi do zmian w strukturze troficznej całego ekosystemu.
Rosnący poziom wód – malejące zasoby żywnościowe
W ramach szeroko zakrojonych badań naukowcy po raz pierwszy zdołali zaobserwować, jak zmienia się dostępność pożywienia w sieci jezior, zauważając w ostatnich latach jego znaczące spadki oraz zmniejszanie się liczby ptaków wraz ze wzrostem powierzchni wód. Największe ubytki biomasy fitoplanktonu zaobserwowano w jeziorach równikowych Kenii, szczególnie w popularnych turystycznie Bogorii, Nakuru i Elmenteicie, jak również w jeziorach na północy Tanzanii, gdzie odnotowano największy przyrost powierzchni zbiorników.
Jezioro Nakuru, będące jednym z kluczowych miejsc żerowania flamingów w Afryce Wschodniej, historycznie gościło ponad 1 mln tych ptaków jednocześnie. W latach 2009-2022 powierzchnia zbiornika zwiększyła się aż o 91 proc., podczas gdy średnie stężenie chlorofilu, ważnego wskaźnika ilości fitoplanktonu, spadło o połowę.
Badacze zidentyfikowali również jeziora, które mogą stać się przyszłymi miejscami żerowania dla ptaków. Doktor Emma Tebbs z King’s College London, współautorka badania, podkreśliła, że choć flamingi naturalnie migrują w poszukiwaniu pożywienia, poważnym wyzwaniem jest degradacja ich tradycyjnych miejsc żerowania i lęgu. Badacze ostrzegają też, że ptaki mogą zostać zmuszone do poszukiwania pożywienia w nowych, niechronionych obszarach, zwłaszcza w obliczu przewidywanego wzrostu opadów związanego ze zmianą klimatu.
W odpowiedzi na te wyzwania, naukowcy apelują o międzynarodowe, skoordynowane działania konserwacyjne, skuteczniejsze monitorowanie oraz bardziej zrównoważone zarządzanie terenami otaczającymi kluczowe dla flamingów jeziora.
