Zapisy w art. 234 ust. 3 Prawa wodnego wskazują, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta może wydać decyzję nakazującą właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, gdy spowodowane – przez tego właściciela gruntu – zmiany stanu wody, szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie. Powstaje zatem zasadne pytanie – czym są wspomniane grunty sąsiednie? Jaka jest ich definicja? Jak szerokie jest to ustawowe pojęcie? Czy są to grunty bezpośrednio sąsiadujące / bezpośrednio graniczące z gruntem (nieruchomością), na jakiej zaszły zmiany stanu wody? Czy pod tym pojęciem ustawodawca rozumiał także dalej położone grunty, na których zmiana ta wywołuje szkodliwe skutki?
Poniżej spróbuję ten problem opisać i przedstawić, także na podstawie orzeczeń sądów administracyjnych, gdyż właśnie te sądy przedstawiają w swoim orzecznictwie wykładnię pojęć prawnych, która budzi wątpliwości.
Grunt sąsiedni w wąskim i szerokim znaczeniu
Pojęcie gruntu sąsiedniego (w rozumieniu art. 234 ust. 3 Prawa wodnego) może być definiowane dwojako. W wąskim znaczeniu nie powinno budzić wątpliwości, że za taki uznamy grunt bezpośrednio sąsiadujący (bezpośrednio graniczący, mający wspólną granicę) z nieruchomością, na której doszło do zmian powodujących szkody. Natomiast w znaczeniu szerokim chodzi o wszystkie grunty (nieruchomości), na których odczuwalne są szkodliwe skutki zmiany stanu wody na gruncie.
Nie ulega wątpliwości, że na pewno grunty bezpośrednio sąsiadujące z nieruchomością, na jakiej zaszły zmiany, są najbardziej narażone na wpływ tychże zmian. Stąd można wysnuć wniosek, że jak najbardziej o te właśnie grunty chodzi w dyspozycji przepisu art. 234 ust. 3 Prawa wodnego.
Niemniej, z uwagi na zachodzące warunki faktyczne, tj.: ukształtowanie terenu, jego budowę geologiczną, zmiany antropogeniczne terenu (które już istniały na gruncie), zmiany w terenie wywołane siłami przyrody, może się okazać, że, działania na jednej nieruchomości (na jednym gruncie) mogą spowodować skutki nie tylko w jej bezpośrednim sąsiedztwie, a znacznie dalej. Z podobnych powodów może się okazać, że skutki nie nastąpią na żadnej z nieruchomości bezpośrednio sąsiadującej z tą, na jakiej dokonano zmian stanu wody, a np. w znacznej odległości.
Przykładem takiego stanu faktycznego może być sytuacja, gdy ktoś zmieni stan wody w dolinie, np. kierując do niej wody, które naturalnie tam nie spływały, a skutki tej zmiany będą głównie (a nawet wyłącznie) odczuwalne w postaci szkód w jej najniższym punkcie, gdzie np. będzie się zbierać i stagnować woda.
Przykłady z orzecznictwa
Aby nie być gołosłownym, przedstawiam poniżej przykłady rozumienia pojęcia gruntów sąsiednich z orzecznictwa sądów administracyjnych.
W wyroku z dnia 23 sierpnia 2018 r. (sygn. II SA/Po 322/18) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uznaje i podkreśla, że Ustawodawca wyraźnie wskazuje przy tym, że chodzi tu o grunty sąsiednie, a nie sąsiadujące bezpośrednio z działkami podmiotu, który dopuszcza się zmiany stanu wody na gruncie. W sprawie, którą rozpatrywał ten Sąd, szkodliwa zmiana – polegająca na podniesieniu powierzchni działki i zlikwidowaniu jej pierwotnego nachylenia – spowodowała brak odpływu wód opadowych i roztopowych – jakie pierwotnie spływały z tych nieruchomości, względnie jego ograniczenie (cała treść wyroku).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 14 listopada 2017 r. (sygn. II SA/Rz 764/17) wskazał, że: powodowane przez właściciela zmiany stanu wody na gruncie, to takie działanie, które ingeruje w naturalny stan wody na danym terenie związany z jego ukształtowaniem, warunkami przyrodniczymi i hydrologicznymi i daje organom podstawę do zastosowania sankcji, o jakiej mowa w art. 29 ust. 3 prawa wodnego (w poprzedniej ustawie Prawo wodne był to odpowiednik art. 234 ust. 3 – przyp. autora].
Działaniem takim jest nie tylko kierowanie wody przepływającej przez dany teren na sąsiednią działkę, ale także wykonanie przeszkody w odpływie wody opadowej z terenów sąsiednich, np. zasypanie rowu, którym dotychczas spływały wody opadowe z terenów wyżej położonych lub podwyższenie terenu uniemożliwiające spływ wody. Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że dotyczy to gruntów sąsiednich a nie sąsiadujących bezpośrednio z działkami podmiotu, który dopuszcza się zmiany stanu wody na gruncie. (cała treść wyroku).
Podobnie wskazał:
- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 6 sierpnia 2015 r. (sygn. II SA/Go 377/15, cała treść wyroku);
- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (w wyroku z dnia 10 czerwca 2014 r. sygn. II SA/Bk 265/13, cała treść wyroku);
- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (w wyroku z dnia 27 sierpnia 2012 r. sygn. II SA/Gl 556/12, cała treść wyroku);
- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (w wyroku z dnia 21 lutego 2013 r. sygn. II SA/Kr 101/12, cała treść wyroku);
- czy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (w wyroku z dnia 4 lipca 2013 r. sygn. II SA/Łd 336/13, cała treść wyroku).
Widać więc, że szerokie znaczenie pojęcia gruntów sąsiednich zyskało powszechną aprobatę w orzecznictwie sądów administracyjnych. Należy zatem przyjąć, że szkodliwa zmiana na gruncie może oddziaływać nie tylko na grunty bezpośrednio sąsiadujące z nieruchomością, na jakiej dokonano zmiany, ale także na inne nieruchomości w sąsiedztwie. Takie nieruchomości i ich właściciele mogą w analogicznej sytuacji poszukiwać ochrony, jaką daje im art. 234 ust. 3 Prawa wodnego.
Piotr Tarkowski – absolwent prawa oraz administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Były członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie oraz były radca prawny Urzędu Gminy Zabierzów. Po ukończeniu aplikacji radcowskiej, przy OIRP w Krakowie, od końca 2014 r. prowadzi swoją Kancelarię. Jest autorem licznym publikacji oraz trenerem w ramach szkoleń z zakresu prawa administracyjnego. Specjalizuje się m. in. w Prawie wodnym, w przedmiocie, którego doradza swoim klientom z całej Polski oraz prowadzi ich postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne.
Strony autora poświęcone Prawu wodnemu: https://kancelariatarkowski.pl/oferta-wodne.php, https://prawowodne.com/.
