Jezioro Lough Neagh przykładem zmian zachodzących w przyrodzie

Lough Neagh to największe jezioro Wysp Brytyjskich. Jest źródłem wody pitnej dla 40 proc. mieszkańców Irlandii Północnej, w tym połowy Belfastu. Znane jest też jako ostoja ptaków wodnych, a w 1996 r. zostało obszarem specjalnej ochrony ptaków w systemie Natura 2000. Paradoksalnie, ta ostatnia rola osłabła na początku XXI w., bo jakość wody, dzięki działaniom zapobiegającym zanieczyszczeniu pochodzenia rolniczego, poprawiła się, ale przez to zmalała jej produktywność. O ile w sezonie 2000/2001 zimowało na nim 100 000 kaczek, to dziesięć lat później liczba ta spadła do nieco ponad 20 000. Do zmiany przyczyniło się też globalne ocieplenie, kształtujące na nowo zwyczaje migracyjne zwierząt.

Wpływ działalności człowieka na Lough Neagh

Jesienią 2005 r. w Lough Neagh stwierdzono obecność pięciu osobników racicznicy zmiennej. Populacja tego inwazyjnego małża rozwinęła się w ciągu kilku następnych lat. Racicznica, filtrując wodę, zwiększa jej przejrzystość. Wartość tego parametru potroiła się od roku 2019. To wpływa korzystnie na występujące w jeziorze łąki ramienicowe, ale ułatwia też mnożenie się fitoplanktonu. Do jego rozwoju przyczynia się też niszczenie roślinności podwodnej, jako że jezioro jest wykorzystywane do pozyskiwania piasku. Lough Neagh jest rozległe (ma ponad 30 tys. ha), ale dość płytkie, ze średnią głębokością wynoszącą 9 m. Wydobywanie piasku nie podlegało regulacjom w zasadzie aż do 2021 r., co doprowadziło do pogłębienia jeziora i powstania w nim stref pozbawionych roślinności dennej i odtlenionych.

Niszczenie roślin dennych eliminuje konkurencję dla fitoplanktonu, a naruszanie osadów uwalnia substancje biogenne. Fitoplanktonowi sprzyja też ocieplanie się wód. Ich średnia temperatura w ciągu ostatnich 30 lat wzrosła o 1°C. W czerwcu tego roku zanotowano tam rekordową, jak na irlandzkie warunki, jej wartość wynoszącą 17,4°C.

Jezioro Lough Neagh to centrum połowu węgorzy. Zanieczyszczenie wód i ich zakwity zagrażają tej działalności. Wędkarze i rybacy wskazują na zmniejszanie się populacji ryb. Mimo poprawy jakości wód na przełomie wieków, wciąż jest zanieczyszczone i ma zły stan ekologiczny. Problem ten dotyczy większej liczby jezior w Irlandii Północnej. W 2020 r., na 21 jeziornych jednolitych części wód powierzchniowych, tylko jedna miała dobry stan ekologiczny. Już w lutym tego roku wędkarze zanotowali śnięcia ryb w dopływającej do jeziora rzece Crumlin, ale nie udało się wskazać odpowiedzialnych za zanieczyszczenie. Ich zdaniem sytuację komplikują spory kompetencyjne organów odpowiedzialnych za różne obszary związane z jeziorem.

Jakość wód i zanieczyszczenie dopływów leżą w gestii północnoirlandzkiego Departamentu Rolnictwa, Środowiska i Wsi we współpracy z Agencją Środowiska Irlandii Północnej, podczas gdy grunty wokół Lough Neagh i pod jego dnem należą do Earla Shaftesbury. Miejscowi mieszkańcy o zaniedbania w polityce środowiskowej oskarżają również kryzys polityczny w Irlandii Północnej, a wśród postulatów naprawy pojawiają się głosy o konieczności publicznego zarządzania jeziorem czy wzmocnienia inspekcyjnej roli północnoirlandzkiej Agencji Środowiska.

Zakwity w Lough Neagh

Tej wiosny i lata północnoirlandzkie jeziora, w tym Lough Neagh, doświadczyły zakwitów sinicowych. W maju stwierdzono zakwit powodowany przez Microcystis. Podejrzewa się, że jego skutkiem była śmierć kilku psów, więc ostrzegano przed kąpielą w ich wodach. Mimo deszczowego lata zakwit trwał cały sezon wegetacyjny. Kolejne ostrzeżenia wydawano najpierw w sierpniu, a potem we wrześniu. Serwisy informacyjne piszą o śmierci jeziora, co oczywiście jest przesadą, ale eksperci twierdzą, że nawet gdyby całkowicie odciąć dopływ biogenów ze zlewni, ładunek wewnątrz jeziora wystarczy do podtrzymania złego stanu ekologicznego przez kolejne dziesiątki lat.

Tymczasem zanieczyszczenia wciąż spływają, głównie rzeką Ballinderry. Zdaniem ekspertów gospodarka ściekowa w okolicy pozostawia wiele do życzenia. Należy pamiętać, że zlewnia jeziora obejmuje prawie połowę Irlandii Północnej, zahaczając też o Republikę Irlandii, co determinuje skalę spływu ze źródeł rozproszonych. W tym roku, przez praktycznie cały sezon, woda w jeziorze Lough Neagh nie nadawała się do kąpieli ze względu na potencjalne ryzyko toksyczności zakwitu. Jednocześnie władze zapewniają, że po uzdatnieniu nie stwarza ona zagrożenia dla ludzi.