Jezioro Niedźwiedzie (Lacul Ursu), położone w środkowej części Rumunii, w Transylwanii, w miejscowości Sovata, jest jednym z ciekawszych przyrodniczo i turystycznie miejsc w tym kraju. Jego unikalność wynika nie tylko z malowniczej lokalizacji, ale także z rzadkiego zjawiska, które sprawia, że woda w jeziorze jest ciepła i słona. Z jeziorem związane są trzy rekordy świata.
Jak fenomen heliotermiczny wpływa na temperaturę Jeziora Niedźwiedziego
Jezioro Niedźwiedzie jest największym heliotermicznym jeziorem na świecie. Fenomen ten został po raz pierwszy zdefiniowany przez Kalecsinszky Sándora, który badał ten zbiornik w latach 1898-1901. Stwierdził on, że zjawisko to kształtuje woda ze strumieni, które stale wpływają do jeziora, tworząc kilkucentymetrową warstwę wody słodkiej na powierzchni słonej. W ten sposób słodka woda o mniejszej gęstości powoduje efekt cieplarniany, uniemożliwiając wypłynięcie na powierzchnię i ochłodzenie akumulującej ciepło wody słonej.
Temperatura Jeziora Niedźwiedziego w ostatnich dziesięcioleciach spadła. Ze względu na użytkowanie turystyczno-rekreacyjne woda w nim jest stale mieszana. Obniżyło to temperaturę części słonej do wartości poniżej 40°C i obecnie nie osiąga ona już notowanych wcześniej 70°C. Ważną rolę w obniżeniu temperatury w zbiorniku odegrał również fakt, że zmniejszyła się ilość wpływającej wody słodkiej. Im cieńsza słodka warstwa na powierzchni, tym chłodniejsza jest woda w jeziorze. Najwyższą temperaturę odnotowuje się na początku sezonu turystycznego, w lipcu, a następnie spada ona znacząco już pod koniec sierpnia.
Jezioro Niedźwiedzie – charakterystyka największego jeziora heliotermalnego
Jezioro Niedźwiedzie znajduje się na wysokości 475 m n.p.m. i jest największym z siedmiu jezior heliotermalnych w miejscowości Sovata, będąc jednocześnie największym tego typu zbiornikiem na świecie. Zajmuje powierzchnię około 40 tys. m2, a jego maksymalna głębokość sięga 18 m. Zasolenie jeziora wynika z obecności soli kamiennej w jego podłożu. Sól dostarczana jest przez podziemne źródła, co dodatkowo wzbogaca wodę w minerały. Część jeziora jest udostępniona dla turystów. Zorganizowano tu kąpielisko. Można z niego korzystać w określonych godzinach, po czym następuje przerwa na ustabilizowanie się warstw wody.
Góra soli
Formowanie się masywów soli w Transylwanii rozpoczęło się miliony lat temu, kiedy jeszcze Depresja Transylwańska była pokryta morzem. Sól ta jest obecnie widoczna w postaci odsłoniętych zboczy. Początki jej eksploatacji datowane są na okres rzymski, kiedy to uruchomiono kopalnie w Sovata i Praid. Działalność ta kontynuowana była także w średniowieczu. Kopalnia w pobliżu Jeziora Niedźwiedziego była centrum produkcji soli. Dzisiaj łączy działalność produkcyjną z turystyczną. Klimat kopalni oraz wody mineralne w Sovacie są wykorzystywane w celach leczniczych. Warunki tam panujące pomagają w leczeniu astmy, alergii oraz innych chorób układu oddechowego.
Właściwości lecznicze wody
Woda w Jeziorze Niedźwiedzim posiada liczne właściwości lecznicze, dzięki wysokiej zawartości soli i minerałów, takich jak magnez, wapń czy potas. Kuracjusze odwiedzający to miejsce korzystają z kąpieli, które pomagają w leczeniu schorzeń reumatycznych, dermatologicznych oraz wspierają rehabilitację po urazach i operacjach. Miasteczko Sovata jest znane nie tylko z jezior heliotermalnych, ale także z bogatej historii i charakterystycznej architektury. Wiele budynków, zarówno użyteczności publicznej, jak i prywatnych, wykonano z drewna, co nadaje całości szczególny, rustykalny charakter. Drewniane elementy architektoniczne, w tym zdobione balustrady, rzeźbione detale oraz tradycyjne, strome dachy, są pięknie wyeksponowane na tle zielonych wzgórz i gęstych lasów otaczających Sovatę. Przypominają polskie uzdrowiska, takie jak Iwonicz Zdrój, Rymanów czy Krynicę.
Flora i fauna
Środowisko jeziora, pomimo swojego zasolenia, jest domem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, które przystosowały się do tych specyficznych warunków. Wokół zbiornika rośnie bogata flora zdolna do życia nawet przy wysokim stężeniu soli, w tym różne gatunki traw i roślin halofitycznych. Fauna tego regionu to zarówno drobne organizmy wodne, przystosowane do życia w słonym środowisku, jak i ptaki wodne, które znajdują tu idealne dla siebie warunki.
W lasach natomiast można spotkać niedźwiedzie, wilki, rysie czy żbiki. Wydawać by się mogło, że na tak zasolonej glebie przetrwa niewiele gatunków roślin. Tymczasem okoliczne wzgórza porasta gęsty las mieszany, a poszycie jest tu wyjątkowo różnorodne. Naukowcy twierdzą, że podobne miejsce istnieje nad Morzem Martwym, jednak w pobliżu tamtego zbiornika flora nie występuje. Obecność bujnej roślinności na zasolonej glebie jest na świecie rzadkością.
Trzy rekordy
Z miejscem tym wiążą się trzy światowe rekordy lub raczej trzy ciekawostki. Pierwsza polega na tym, że zbiornik jest największym i najcieplejszym jeziorem heliotermalnym na świecie, druga: jest to jedyne jezioro słonowodne otoczone słonymi górami porośniętymi bogatą roślinnością, trzecia: to jedyne naturalne jezioro na świecie, którego data powstania znana jest z dokładnością co do minuty (!).
Jozsa Andras, badacz tego regionu, twierdzi, że powstało ono 27 maja 1875 r o godzinie 11:00, w miejscu pastwiska, przez które płynęły dwa strumienie, które znikały w dole wykopanym w solnej górze. Według historyka, w tym właśnie momencie, po ulewnym deszczu, wody zebrały z pastwiska siano i resztki roślinne, którymi zatkały otwór w solnej górze, dając początek zbiornikowi. Inne źródła podają, że doszło wtedy do zawalenia się kopalni soli, przez co zablokował się odpływ pobliskich strumieni. Tak czy inaczej, dokładna data powstania jeziora jest znana.
Via Transilvanica – szlak przez serce natury i kultury
Początek Sovaty jako kurortu datuje się na koniec XIX w. Od tego czasu miejscowość prężnie się rozwija. Dzisiaj jest dobrze wyposażona w infrastrukturę turystyczną, w tym w hotele, restauracje oraz sanatoria. Położona wśród gór, ze swoją charakterystyczną architekturą i wieloma atrakcjami, jest swoistą perełką o unikalnym klimacie. Wokół jeziora powstała trasa spacerowo-rekreacyjna. Znajduje się tam ścieżka do biegania, siłownie na świeżym powietrzu, tablice z informacjami przyrodniczymi. Ścieżki prowadzą też do punktów widokowych, w tym do miejsc, gdzie odsłonięte są pokłady soli.
Miasto jest idealnym miejscem dla miłośników natury, którzy mogą eksplorować okoliczne szlaki piesze i rowerowe prowadzące przez urokliwe lasy i góry. Sovata przyciąga też amatorów sportów zimowych, oferując trasy narciarskie. Odbywają się tu liczne festiwale i wydarzenia kulturalne, które odzwierciedlają bogatą kulturę regionu Transylwanii. Festiwale folklorystyczne, koncerty oraz targi rzemieślnicze są wspaniałą okazją do poznania lokalnych tradycji i kuchni.
Dodatkowym atutem tego miejsca jest to, że leży na trasie Via Transilvanica. Ten niedawno otwarty szlak rozciąga się na długości 1400 km i prowadzi poprzez dzikie i piękne tereny, w większości górzyste. To połączenie piękna pierwotnej przyrody, zabytków, ale też obrazów prostego życia oraz nadal żywych tradycji. To także największa na świecie wystawa sztuki współczesnej na powietrzu. Na długości 1400 km prezentują swoje prace artyści, którzy stworzyli rzeźby na granitowych słupach wyznaczających trasę. Jest to ewenement na skalę światową, który warto poznać choćby na niewielkim odcinku.
Zrównoważony rozwój w praktyce
Jezioro i jego okolice są obszarem chronionym. W 2000 r. powstał tam rezerwat przyrody, który zajmuje powierzchnię 79 ha. Ochrona unikalnego środowiska wymaga podejmowania wielu wyzwań, głównie z powodu rosnącej presji turystycznej. Działania ochronne obejmują monitoring jakości wody, ochronę przed zanieczyszczeniami oraz edukację ekologiczną. Programy edukacyjne skierowane do turystów i mieszkańców mają na celu promowanie odpowiedzialnych praktyk.
Jezioro Niedźwiedzie jest przykładem na to, jak unikalne zasoby naturalne mogą przyczyniać się do rozwoju regionalnego, jednocześnie wymagając odpowiedzialnego podejścia i działań ochronnych, aby zapewnić ich trwałość dla przyszłych pokoleń. Ten malowniczy zakątek Rumunii pozostaje jednym z najbardziej wartościowych przyrodniczo i kulturowo miejsc w Europie, który warto wziąć pod uwagę, planując wakacyjne wędrówki.
Autorka jest ekologiem z wykształcenia i zamiłowania. Ukończyła studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi na Uniwersytecie Łódzkim i jest magistrem ochrony środowiska. Od 1993 r. działaczka ruchu ekologicznego, współzałożycielka Ośrodka Działań Ekologicznych Źródła w Łodzi. Zajmowała się w nim edukacją, była zaangażowana w wiele akcji na rzecz ochrony przyrody, redagowała kwartalnik dotyczący praw zwierząt. W latach 2000-2003 związana z Pracownią na rzecz Wszystkich Istot, gdzie zajmowała się ochroną dzikiej przyrody i pisała teksty do magazynu Dzikie Życie. Od 2005 r. do dziś pracuje w Instytucie Spraw Obywatelskich, jest też felietonistką Tygodnika Spraw Obywatelskich. Od 20 lat mieszka w Transylwanii i propaguje w Polsce tematy związane z przyrodą i kulturą Rumunii.