Jezioro Rusanda wyschło. Czy podobny los czeka inne słone akweny?

Susza, która daje się we znaki całym Bałkanom, zmienia geograficzną mapę regionu. Popularne w całej Serbii, słone jezioro Rusanda całkowicie wyschło. Jak podają serbskie media, to ogromne rozczarowanie dla turystów, którzy odwiedzali to miejsce dla leczniczych kąpieli. Niestety, meteorolodzy przestrzegają, że tak może wyglądać przyszłość w wielu regionach świata.

Gorąco i sucho

Fala upałów na Bałkanach w tym tygodniu sięga zenitu – temperatury oscylują wokół 40°C, niosąc ze sobą susze i pożary. W Serbii w wielu miejscach kraju termometry pokazały w czwartek 35-37°C, opadów dotkliwie brakuje. Poziom wody w głównych rzekach nieustannie obniża się. Prognozy Serbskiej Służby Hydrometeorologicznej (RHMZ) przepowiadają, że do poniedziałku, na wysokości Bezdanie, Apatinie i Bogojevie,  poziom wody w Dunaju obniży się nawet o 50 cm.

Długoterminowe prognozy nie są optymistyczne – według RHMZ maksymalne temperatury do końca sierpnia mogą przekraczać 34°C, a większe opady nie są spodziewane. Vladimir Djurdjevic, meteorolog z Belgardu, w wywiadzie dla Agencji Reuters, przyznał, że cała Serbia znajduje się pod wpływem ekstremalnej pogody, a obecna fala upałów jest niezwykle długa i intensywna. Jego zdaniem zmiana klimatu spowoduje, że takie gorące lata będą się powtarzać.

Zdaniem Djurdevica, zasoby wodne maleją, ponieważ podczas upałów ludzie zużywają więcej wody, której i tak jest coraz mniej. W wielu miastach Serbii brakuje jej już w wodociągach.

Jezioro Rusanda – nie pozostało nawet bagno

Położone na północy Serbii jezioro Rusanda, mające długość ponad 3,5 km, znane jest z leczniczych właściwości swojej słonej wody i błota. Nad jego brzegiem znajdują się ośrodki SPA, restauracje oraz obiekty noclegowe, które przyciągały co roku tysiące turystów. Słone błoto z jeziora było stosowane m.in. jako okłady na dolegliwości reumatyczne.

Ostatni raz jezioro Rusanda całkowicie wyschło w 2017 r., co, jak podkreślały media, było bezprecedensowym wydarzeniem w jego historii, choć nie do końca, gdyż jak tłumaczyła wówczas dr Vesna Kicošev: Okresowe osuszanie znacznej części koryta Rusandy, wpisane w naturalną dynamikę ruchu wody na tym obszarze, nie jest katastrofą ekologiczną, ale zjawiskiem naturalnym, które odgrywa kluczową rolę w zachowaniu specyfiki jeziora i okolicznych pastwisk. Faktycznie, w następnych latach jezioro zaczęło się regenerować, gdy warunki hydrologiczne uległy poprawie, co pozwoliło na jego częściowe napełnienie i przywrócenie pierwotnych funkcji.

Niestety, najnowsze doniesienia wskazują, że jezioro ponownie wyschło. Na profilu FB Reuters można zobaczyć, jak obecnie wygląda jezioro Rusanda. Lokalni mieszkańcy, w tym Sava Joković, wspominają rozległe mokradła otaczające niegdyś jezioro, które również zniknęły. Obecna sytuacja jest ogromnym wyzwaniem zarówno dla lokalnych biznesów, jak i dla środowiska naturalnego. Jezioro Rusanda to jedno z ostatnich jezior sodowych w Serbii i jest ważnym przystankiem dla migrujących ptaków, takich jak kobczyk oraz sowa uszata, których populacje na świecie stale maleją. Czas pokaże, czy i w jakim stopniu jego naturalne funkcje ekosystemowe powrócą.

Czy zbliża się koniec słonych jezior?

Problem wysychania zasolonych zbiorników obserwuje się w wielu miejscach świata. Pisaliśmy już o Morzu Aralskim, z którego pozostały dwa niewielkie jeziorka. Stopniowo zanika również położone między Kazachstanem i Rosją Morze Kaspijskie, oficjalnie wciąż największe jezioro na Ziemi. Według NASA do 2030 r. jego poziom spadnie o dalszych 8 m, co przełoży się na zmniejszenie jego powierzchni o 25 proc.  Naukowcy już dziś przestrzegają przed katastroficznymi ekologicznymi oraz gospodarczymi konsekwencjami.

W zastraszającym tempie znika również irańskie słone jezioro Urmia, którego powierzchnia w latach 1990-2020 zmniejszyła się o 34,5 proc (1766 km²). Jego całkowity zanik będzie mieć poważne konsekwencje dla 7,1 mln ludzi, którzy żyją z upraw warzyw i drzew owocowych. Przewiduje się również postępujące pustynnienie okolicy i burze solnego pyłu. 

W Stanach Zjednoczonych zagrożone jest natomiast słynne jezioro Great Salt Lake w Utah – w 2023 r. naukowcy z Uniwersytetu Brighama Younga opublikowali zatrważającą prognozę, z której wynika, że może ono całkiem wyschnąć w przeciągu kolejnych pięciu lat. Niezrównoważone wykorzystanie wody z tego największego słonego jeziora na zachodniej półkuli sprawiło, że już dziś ma ono zaledwie 37 proc. pierwotnej objętości. Pomogła oczywiście zmiana klimatu i susza, która co roku dotkliwie doświadcza zachodnie USA. I w tym przypadku konsekwencje dla okolicznych ekosystemów będą tragiczne, a dodatkowo miliony ludzi zostaną narażone na pył unoszący się z wysychającego dna.