“Lakes connect” – jak zmniejszyć wpływ turystyki na jeziora?

Wodne Sprawy 15 2023 16

Lakes connect jest realizowany w ramach programu Interreg Baltic Sea Region. To mały projekt odpowiadający na duże wyzwanie, jakim jest ochrona jezior intensywnie wykorzystywanych turystycznie. Jego celem jest nawiązanie współpracy między różnymi organizacjami działającymi w zakresie poprawy jakości wód jeziornych w regionach turystycznych. Lakesconnect łączy przedstawicieli nauki, organizacji pozarządowych i władz na różnych szczeblach zarządzania z trzech krajów nadbałtyckich: Polski, Litwy i Łotwy.

Ważnym celem projektu jest stworzenie sieci komunikacji pomiędzy jednostkami zainteresowanymi rozwiązaniami ograniczającymi wpływ turystyki na jakość wód śródlądowych, a opartymi na wiedzy naukowej. Kluczowym zadaniem jest budowanie zaufania między różnymi organizacjami w celu podniesienia świadomości społecznej na temat zanieczyszczenia jezior. W ramach projektu jednostki badawcze przeprowadzą pilotażowe badania jakości wód wybranych zbiorników wodnych oraz wstępną inwentaryzację źródeł zanieczyszczeń. Planowana jest też organizacja cyklu spotkań i szkoleń, które umożliwią synergię wiedzy naukowej z wiedzą o rzeczywistych problemach lokalnych społeczności.

Kim jesteśmy?

W projekcie Lakes connect bierze udział pięciu partnerów. Wiodącym przedstawicielem Polski jest Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego (CNBCh UW), którego misją jest wspieranie transferu wiedzy i technologii m.in. do gospodarki. CNBCh UW jest reprezentowany przez dwa zespoły: Analityczne Centrum Eksperckie (ACE) oraz Zakład Hydrobiologii (Wydział Biologii). Pierwsze z nich dysponuje zaawansowanymi technikami pomiarowymi mającymi zastosowanie w badaniach procesów zachodzących zarówno w organizmach żywych, jak i w próbach o różnej charakterystyce, w tym środowiskowych czy klinicznych. Doświadczenie w prowadzeniu badań naukowych z zakresu analityki chemicznej jest widoczne w dużym dorobku publikacyjnym, który świadczy również o upowszechnieniu wyników prac. Zakład Hydrobiologii, wśród różnorodnej problematyki badawczej, ma doświadczenie w monitoringu jakości wód oraz rekultywacji jezior.

Zdjecie grupowe Lakes connect 1
"Lakes connect" - jak zmniejszyć wpływ turystyki na jeziora? 1

Partner łotewski – Łotewski Instytut Ekologii Wodnej – to instytut zajmujący się badaniami podstawowymi i stosowanymi w zakresie ekologii i problemów środowiskowych w ekosystemach Morza Bałtyckiego i słodkowodnych. Dysponuje szeroką wiedzą specjalistyczną, w tym w zakresie monitorowania środowiska morskiego, sezonowych cykli słonowodnego planktonu i zbiorowisk bentosowych, gatunków inwazyjnych, ekotoksykologii teledetekcyjnej, zanieczyszczeń (m.in. mikroplastiku).

Litewski partner – Izba Handlowa, Przemysłowa i Rzemieślnicza w Telszach – jest instytucją odpowiedzialną za podnoszenie świadomości decydentów w kontekście zanieczyszczeń środowiska. Pracownicy Izby mają wiedzę i doświadczenie w zakresie zanieczyszczenia mikroplastikiem i wykorzystywania potencjału zdobytego podczas realizacji projektu Interreg Baltic Sea Region Fanplesstic-Sea. Izba Handlowa z Litwy ma dobrze rozwiniętą sieć współpracy z przedsiębiorstwami, instytucjami rządowymi, edukacyjnymi i organizacjami pozarządowymi.

W projekcie Lakes connect biorą także udział dwie jednostki reprezentujące władze lokalne, które stanowią również grupę docelową: Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich (Polska) i Gmina Gulbene (Łotwa). Fundacja jest organizacją pozarządową działającą w imieniu i na rzecz społeczności lokalnych. Zrzesza 23 miasta i gminy z regionu. Gmina Gulbene leży w północno-wschodniej części Łotwy i obejmuje swoim zasięgiem 13 wsi oraz terytorium administracyjne miasta Gulbene. Zadania władz lokalnych to przede wszystkim współpraca z naukowcami w zakresie zanieczyszczenia jezior, identyfikacja bieżących problemów w dziedzinie zanieczyszczenia wód, wymiana dobrych praktyk między krajami w zakresie współpracy władz lokalnych ze środowiskiem naukowym i dzielenie się wiedzą.

Projekt Lakes connect wspierany jest przez organizacje stowarzyszone, którymi są głównie przedstawiciele władz lokalnych i krajowych, włączając w to gminę regionu Telsze na Litwie oraz Agencję Gminy Gulbene „Centrum Turystyki i Dziedzictwa Kulturowego Gulbene” na Łotwie, Urząd Miasta i Gminy Mikołajki oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska w Polsce.

Międzynarodowe znaczenie projektu Lakes connect

Większość jezior zlokalizowanych na terenie Polski, Litwy i Łotwy (w tym te wybrane do badań w ramach projektu Lakes connect) jest pochodzenia polodowcowego i znajduje się w podobnej lokalizacji geofizycznej, w pobliżu Morza Bałtyckiego. Jeziora te charakteryzują zbliżone walory rekreacyjne, zatem poddawane są podobnej presji środowiskowej ze strony ludzi. Indywidualne podmioty w poszczególnych krajach, na skutek braku dostatecznej wiedzy i dostępności systemowych rozwiązań, nie są w stanie wywrzeć presji wystarczającej do wdrożenia zarządzania turystyką w sposób przyjazny dla środowiska.

Ze względu na różnice w funkcjonowaniu i charakterze współpracy między instytucjami badawczymi i władzami lokalnymi w poszczególnych krajach, w tym także w identyfikacji zanieczyszczenia jezior mikroplastikiem i pochodnymi szeroko rozumianej turystyki, współpraca międzynarodowa i wymiana doświadczeń są tak cenne. Wspólne działania w ramach tego projektu zapewnią możliwość uczenia się od innych regionów doświadczających podobnych wyzwań. Zapobiegnie to dublowaniu wysiłków i zoptymalizuje koszty, a także jest niezbędne do sprostania wspólnym problemom i podniesienia poziomu zarządzania wodami jezior w regionach turystycznych. Zidentyfikowane problemy w podnoszeniu świadomości, m.in. na temat zanieczyszczenia jezior mikroplastikiem, mogą być również przydatne dla innych krajów europejskich o podobnej charakterystyce jezior, na przykład Finlandii.

Zrównoważone zasoby wodne

Lakes connect realizowany jest w ramach priorytetowych działań na rzecz zrównoważonych wód, czyli wspiera prace nakierowane na poprawę stanu zasobów w regionie i bardziej zrównoważone zarządzanie nimi. Projekt angażuje władze i społeczności lokalne do wprowadzenia dobrych praktyk w celu zapobiegania emisji substancji niebezpiecznych do wody oraz poszukuje rozwiązań mających chronić jeziora.

Podział ról

W projekcie Lakes connect funkcjonują zespoły, którym przypisane są konkretne role i zadania do wykonania.

  • Pierwszą grupą są władze lokalne z krajów partnerskich oraz innych krajów znad Morza Bałtyckiego, które zapewniają zaangażowanie władz we współpracę lokalną i międzynarodową oraz wymianę doświadczeń.
  • Drugą grupą są organizacje pozarządowe, które funkcjonują w pobliżu jezior z regionu Morza Bałtyckiego. Ich rolą jest dzielenie się informacjami na temat współpracy z innymi jednostkami w celu wdrożenia planów związanych z ochroną jezior.
  • Trzecią grupą są jednostki szkolnictwa wyższego i instytucje badawcze z różnych krajów basenu Bałtyku. Ich rolą jest dzielenie się informacjami na temat możliwości współpracy z sektorem publicznym oraz władzami w celu wykorzystania wyników badań do wspomagania ochrony przyrody i podnoszenia świadomości na temat ochrony środowiska wodnego.
  • Ostatnią grupą są krajowe organy władzy publicznej, np. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, których rolą jest wymiana doświadczeń i wiedzy w zakresie zarządzania ochroną środowiska w skali kraju.

Cele projektu

Projekt Lakes connect realizuje kilka celów, z których najważniejsze to:

1. Stworzenie modelu ponadnarodowej współpracy między władzami lokalnymi w celu poprawy stopnia ochrony jezior. W trakcie realizacji projektu analizowany będzie problem zanieczyszczenia jezior przez turystów (również mikroplastikiem) i wpływu turystyki na ich stan. Planujemy zachęcić władze lokalne z krajów partnerskich do dzielenia się doświadczeniem i do podjęcia działań ukierunkowanych na wypracowanie modelu współpracy samorządów z różnych krajów w celu ochrony jezior. Jednym z działań podjętych w tym zakresie była konferencja zorganizowana przez Fundację Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich pt. „Wpływ różnego typu zanieczyszczeń na czystość jezior” (27 lutego br. w Ekomarinie w Giżycku). Wzięli w niej udział przedstawiciele lokalnych władz samorządowych oraz środowisk badawczych.

2. Stworzenie centrum komunikacyjnego dla jednostek zainteresowanych ochroną jezior. W ramach działania przewidziano stworzenie platformy dyskusyjnej, wymianę myśli politycznych w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia wód mikroplastikiem, a także uczestnictwo w konferencjach i wydarzeniach medialnych. Krajowe i regionalne platformy komunikacyjne dla interesariuszy zostaną połączone, bazując na międzynarodowym modelu współpracy. Jedną z najważniejszych aktywności w ramach tych działań jest stworzenie publicznej bazy danych potencjalnych interesariuszy projektu ze wszystkich krajów partnerskich, koordynowane przez Izbę Handlową, Przemysłową i Rzemieślniczą w Telszach. Interaktywna mapa interesariuszy dostępna będzie jako nakładka na mapy Google z instrukcją obsługi w postaci filmu na platformie YouTube.

Na zakończenie projektu Lakes connect planujemy konferencję podsumowującą osiągnięcia, w której udział wezmą partnerzy projektu, organizacje stowarzyszone i przedstawiciele grup docelowych.

3. Podnoszenie wiedzy i świadomości na temat zanieczyszczenia jezior. Różne grupy docelowe będą angażowane w jego realizację poprzez szereg działań, takich jak imprezy plenerowe z warsztatami tematycznymi, wspólny pobór prób wody w terenie, webinaria online, kampanie informacyjne, instalacje plakatów i dystrybucja materiałów wizualnych i tekstowych. Do komunikacji i udostępniania informacji o projekcie Lakes connect w Polsce i krajach partnerskich wykorzystamy stronę internetową oraz media społecznościowe. Celem tych działań jest zwiększenie widoczności i znaczenia projektu dla wybranych grup docelowych, a także edukacja.

Przykładem były zajęcia przeprowadzone w lutym br. dla uczniów Liceum Ogólnokształcącego Chocimska w Warszawie oraz dla uczniów Ogre State Gymnasium i studentów programu Erasmus+ z Hiszpanii, którzy w marcu br. odwiedzili Łotewski Instytut Ekologii Wodnej, aby zapoznać się z pracą Działu Monitoringu Morskiego.

4. Pilotażowe badania wpływu turystyki na zanieczyszczenie wód jeziornych. W ramach realizacji tego celu planowany jest bezpośredni pobór próbek wody z wybranych jezior w Polsce, na Łotwie i Litwie. Analizowana będzie obecność cząstek mikroplastiku w wodzie oraz w osadach przybrzeżnych i najgłębszych miejscach w danym jeziorze, a także zawartość azotu i fosforu. Pobieranie próbek będzie odbywać się trzykrotnie: przed sezonem letnim, latem i jesienią, po zakończeniu sezonu turystycznego. Badania pilotażowe prowadzą Uniwersytet Warszawski oraz Gmina Gulbene i Łotewski Instytut Ekologii Wodnej, a Izba Handlu, Przemysłu i Rzemiosła w Telszach oraz Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich towarzyszą partnerom w powyższych działaniach.

Wyniki zostaną skorelowane z danymi dotyczącymi ruchu turystycznego oddziałującego na jezioro, np. intensywności przyjazdów na dany obszar. W oparciu o wyniki badań i międzynarodową wymianę doświadczeń zostaną opracowane zalecenia dotyczące poprawy jakości wody w jeziorach, obejmujące edukację, turystykę i prawo. W efekcie powstaną zielone koncepcje dla gmin w zakresie ochrony jezior, których celem jest identyfikacja problemu zanieczyszczenia i zarządzanie nim we współpracy z różnymi instytucjami. Celem jest również rozwój współpracy między naukowcami a rządem, przepływ informacji o zanieczyszczeniu jezior oraz rozwijanie innowacyjnych metod ich ochrony.

Odbyła się już pierwsza tura pobierania próbek z wytypowanych jezior. Dla Łotwy są to jeziora Galgauskas (kontrolne), Stāmerienes, i Pinteļa. dla Litwy – Germantas (kontrolne), Lukstas i Mastis, a dla Polski – Krzywa Kuta (kontrolne), Łabap oraz Jagodne.

5. Wymiana wiedzy i doświadczeń w zakresie wpływu turystyki na zanieczyszczenie jezior. Aby podnieść poziom świadomości o tym, jaką rolę odgrywa współpraca w rozwiązywaniu problemów zanieczyszczenia jezior, odbędzie się system szkoleń łączących naukowców i władze lokalne. Szkolenia będą promowane w ramach istniejących sieci kontaktów zainteresowanych oraz na stronach internetowych jednostek badawczych, władz lokalnych, a także na stronie projektu Lakes connect oraz w mediach społecznościowych. Wprowadzimy również współpracę transgraniczną, umożliwiającą wymianę wiedzy i rozwiązań między krajami bałtyckimi.

Program szkoleniowy dla naukowców i władz lokalnych będzie skupiał się na aktualnych wyzwaniach stojących przed regionem i umożliwi szybką reakcję na nagłe problemy. Dzięki temu naukowcy i władze lokalne będą lepiej przygotowane do współpracy.

W pierwszym okresie realizacji projektu Lakes connect przeprowadzono wiele z planowanych aktywności. Między innymi odbyła się pierwsza tura badań pilotażowych, dokonano przeglądu zielonych koncepcji funkcjonujących w kontekście ochrony jezior w krajach partnerskich oraz opracowano ich podsumowanie. Odbyły się też liczne spotkania partnerów, również z grupami docelowymi. Nawiązaliśmy współpracę z EUSBR PA Tourist (Strategia Unii Europejskiej dla obszaru polityki Regionu Morza Bałtyckiego w dziedzinie turystyki) o zbliżonych do naszych celach działań.

Logo Lakes connect
"Lakes connect" - jak zmniejszyć wpływ turystyki na jeziora? 2

Projekt Lakes connect jest współfinansowany ze środków Programu Interreg Region Morza Bałtyckiego 2021 – 2027 (Priorytet 2. Społeczeństwa rozważnie korzystające z wody, nr projektu #S008). Naszą aktywność można śledzić na stronie internetowej programu Interreg Batic Sea Region Lakes connect.

Zespół autorski:
Ewa Babkiewicz, Ewa Bulska, Eliza Kurek, Magdalena Michalska-Kacymirow, Edyta Woźniak-Dudzińska
Uniwersytet Warszawski

Assistant Icon

Używamy plików cookie, aby zapewnić najlepszą jakość korzystania z Internetu. Zgadzając się, zgadzasz się na użycie plików cookie zgodnie z naszą polityką plików cookie.

Close Popup
Privacy Settings saved!
Ustawienie prywatności

Kiedy odwiedzasz dowolną witrynę internetową, może ona przechowywać lub pobierać informacje w Twojej przeglądarce, głównie w formie plików cookie. Tutaj możesz kontrolować swoje osobiste usługi cookie.

These cookies are necessary for the website to function and cannot be switched off in our systems.

Technical Cookies
In order to use this website we use the following technically required cookies
  • wordpress_test_cookie
  • wordpress_logged_in_
  • wordpress_sec

Cloudflare
For perfomance reasons we use Cloudflare as a CDN network. This saves a cookie "__cfduid" to apply security settings on a per-client basis. This cookie is strictly necessary for Cloudflare's security features and cannot be turned off.
  • __cfduid

Odrzuć
Zapisz
Zaakceptuj

music-cover