English
Laponia, kraina kojarzona z zimowym czarem i domem legendarnego mikołaja, to obecnie miejsce, w którym zmiana klimatu rzuca cień na przyszłość jednego z najbardziej charakterystycznych symboli regionu – reniferów. W obliczu rosnących temperatur i zmieniających się ekosystemów, tradycyjny sposób życia ludu Saami oraz przetrwanie reniferów stają pod znakiem zapytania. W tym świątecznym okresie, kiedy myśli wielu z nas zwracają się ku Laponii, warto zastanowić się nad wpływem, jaki zmiana klimatu wywiera na ten odległy geograficznie, ale bliski naszym sercom region.
Laponia ociepla się – renifery zagrożone
Fińska część Sápmi (Laponia) doświadczyła wzrostu średniej temperatury o 2,3°C od okresu postindustrialnego. Zmiany są szczególnie intensywne w ostatnich latach. Naukowcy przewidują, że jeśli ocieplenie będzie postępować w tym tempie, klimat w Sápmi do końca wieku będzie przypominał ten z południowej Finlandii. Taka zmiana może mieć katastrofalne skutki dla lokalnych ekosystemów, w tym dla hodowli reniferów, która jest nie tylko źródłem utrzymania dla ludu Saami, ale także kluczowym elementem ich kultury i tradycji.
Zmiana klimatu wpływa na ilość i strukturę śniegu w Laponii, co jest kluczowe dla przetrwania reniferów. Te majestatyczne zwierzęta, kojarzone z zimowymi pejzażami i świątecznymi opowieściami, zależą od stabilnych warunków śniegowych. Zmniejszona przewidywalność opadów, ich zmienna ilość i struktura utrudniają reniferom dostęp do naturalnego pożywienia – porostów. Zmiany te nie tylko zagrażają zdrowiu i dobrostanowi reniferów, ale także wpływają na bezpieczeństwo i sposób życia hodowców.
Rada Klimatyczna Lapończyków – zmiana klimatu zostanie zatrzymana?
W odpowiedzi na te wyzwania rząd fiński powołał w tym roku Radę Klimatyczną Lapończyków. Ten niezależny organ ekspercki, składający się z naukowców i posiadaczy tradycyjnej wiedzy lapońskiej, ma za zadanie włączać perspektywy i wiedzę Lapończyków do procesów polityki klimatycznej. Przewodniczący Rady, Klemetti Näkkäläjärvi, podkreśla znaczenie współpracy między społecznością naukową a posiadaczami tradycyjnej wiedzy w tworzeniu strategii adaptacji do zmiany klimatycznej.
W ich obliczu tradycyjne sposoby utrzymania Saami, w tym hodowla reniferów, są zagrożone. Wiele społeczności musiało zmodyfikować modele dotychczasowej pracy, wprowadzając nowoczesne technologie lub dostarczając dodatkowe pożywienie dla swoich stad. Niestety, w miarę jak unikalne sposoby utrzymania Saami zanikają, ich język i kultura również są zagrożone.
Zmiana klimatu negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne mieszkańców Laponii
Choć Laponia zazwyczaj kojarzy się z prostym i uporządkowanym życiem, to – jak się okazuje – zmiana klimatu negatywnie wpłynęła na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie jej mieszkańców.
Badania i rozmowy z ludami Laponii pokazują, że ich kultura i życie codzienne już teraz musiały dostosować się do postępujących zmian, również w rozmieszczeniu i obfitości gatunków roślin oraz nowych warunków pogodowych. Zmiana klimatu w Sápmi zwiększyła także ryzyko niepewności żywnościowej oraz chorób związanych na przykład ze zmodyfikowaną dietą.
Co ważne, zmiana klimatu, w połączeniu z innymi niekorzystnymi czynnikami, doprowadziła do wzrostu stresu, niepokoju, obaw i depresji. To właśnie stres staje się coraz częstszym problemem hodowców reniferów i ich rodzin.
Laponia – czy uda się ocalić renifery?
W tym świątecznym okresie, kiedy renifery są symbolem radości i magii, warto zastanowić się nad ich przyszłością w Laponii. Czy mikołaj będzie miał wystarczającą ilość reniferów do prowadzenia swoich sań, jeśli nie zadbamy o środowisko ich życia? To pytanie, choć na pozór może wydawać się zabawne, ma realne podstawy w obliczu zmiany klimatycznej. Klimat w regionach arktycznych ociepla się znacznie szybciej niż gdziekolwiek indziej na świecie. Przez co kultura Lapończyków, która jest ściśle powiązana z przyrodą Arktyki, jest szczególnie narażona na skutki postępującego ocieplenia.
Łagodzenie zmiany klimatu i adaptacja są nie tylko kwestią ochrony środowiska, ale także ochrony kultury i tradycji. Dla rdzennych ludów, takich jak Saami, zmiana klimatu to nie tylko ekologiczny problem, ale także zagrożenie sposobu życia i dziedzictwa kulturowego. W tym świątecznym czasie, kiedy Laponia zwraca naszą uwagę częściej niż przez resztę roku, warto pamiętać, że ochrona tego odległego regionu i jego mieszkańców jest ważna nie tylko dla nich, ale dla nas wszystkich. Jedynym panaceum na postępującą sytuację jest znalezienie skutecznych sposobów na ograniczenie globalnego ocieplenia oraz łagodzenie dotkliwych skutków zmiany klimatu.
