Leśny Uniwersytet Ludowy – nauka bez murów, życie bliżej natury

Historia Leśnego Uniwersytetu Ludowego (LUL) zaczęła się jeszcze zanim formalnie powołano stowarzyszenie w 2021 r. w Złotowie. Najpierw były to lokalne, oddolne warsztaty i wydarzenia organizowane przez pasjonatów – edukatorów, leśników, działaczy społecznych oraz ludzi kultury. Spotkania odbywały się w szkołach, świetlicach, ogrodach i lasach, a ich wspólnym mianownikiem była potrzeba uczenia życia w zgodzie z naturą. Organizatorzy działali z przekonania, że przyroda i wspólnota są wartościami, o które warto się troszczyć.

Z czasem te inicjatywy zaczęły układać się w spójną koncepcję. Punkt przełomowy nastąpił w momencie, gdy w jednym miejscu spotkali się pasjonaci z różnych środowisk – edukatorzy, pedagodzy, terapeuci, rzemieślnicy. Doszli do wniosku, że w Polsce edukacja ekologiczna koncentruje się niemal wyłącznie na dzieciach i młodzieży. Tymczasem to dorośli – rodzice, nauczyciele, lokalni liderzy – kształtują podejście do przyrody w codziennym życiu: poprzez wybory konsumenckie, gospodarowanie zasobami, sposoby spędzania czasu wolnego.

Uniwersytet, którego nie zamkną mury…

Z tej refleksji narodziła się idea stworzenia Leśnego Uniwersytetu Ludowego – miejsca, które nie ma murów ani sztywnych ram. Czerpie on inspirację z europejskiej tradycji uniwersytetów ludowych rozwijanych od XIX w., gdzie edukacja była traktowana jako proces trwający całe życie. – To uniwersytet ludzi, nie murów. Tworzymy przestrzeń, w której każdy może dzielić się swoim doświadczeniem i uczyć od innych – podkreśla współtwórczyni LUL, Magdalena Przybyła-Małka.

Uniwersytet Ludowy w Złotowie odpowiada na współczesne wyzwania: kryzys klimatyczny, potrzebę odbudowy więzi społecznych i poszukiwanie bardziej zrównoważonych sposobów życia. Od samego początku był przestrzenią do spotkań, w której uczestnik nie jest biernym słuchaczem, lecz współtwórcą programu.

Nauka holistycznego podejścia

Fundamentem LUL jest pedagogika grundtvigiańska, wywodząca się z myśli duńskiego filozofa N.F.S. Grundtviga. Jej istotą jest uczenie się poprzez doświadczenie, wspólnotę i dialog. Nie chodzi o przekazywanie gotowych recept, ale o to, aby ludzie razem szukali odpowiedzi i rozwiązań – ucząc się nawzajem i działając w praktyce.

Takie podejście obejmuje całego człowieka: intelekt, emocje, ciało i sprawczość. Dlatego zajęcia odbywają się w otoczeniu natury: w lesie, ogrodzie, warsztacie stolarskim, kuchni polowej. Uczestnicy mogą od razu testować zdobytą wiedzę, a proces nauki staje się pełnym doświadczeniem.

Kadrę LUL tworzą praktycy – specjaliści od permakultury, kąpieli leśnych, kuchni leśnej i myśliwskiej, zielarstwa czy tradycyjnego rzemiosła. Swoją wiedzę czerpią nie tylko z teorii, lecz także z codziennego życia blisko natury. W program zajęć wnoszą swój wkład również pedagodzy, terapeuci, lokalni artyści i rzemieślnicy. Współpraca wykracza poza granice Polski – w zajęciach uczestniczył m.in. edukator z Danii, który uczył budowy glinianych pieców chlebowych.

Las korzyści ekologiczno-obywatelskich – kurs, który zmienia perspektywę

Najważniejszym wydarzeniem ostatnich lat był dwutygodniowy kurs stacjonarny Las korzyści ekologiczno–obywatelskich, zrealizowany w Radawnicy koło Złotowa. Zjechali na niego uczestnicy z całej Polski – nauczyciele, terapeuci, animatorzy kultury, działacze społeczni i miłośnicy przyrody.

– Ludzie coraz bardziej oddalają się od lasu, od swoich korzeni. My chcemy pokazać, że można żyć bliżej natury, bardziej samowystarczalnie i zdrowo – mówi Dominika Nadolna, współzałożycielka LUL.

Program kursu obejmował zarówno praktyczne działania, jak i refleksję nad rolą lasu i przyrody we współczesnym życiu.

Od permakultury po piec chlebowy – praktyka zamiast teorii

Podczas warsztatów uczestnicy zakładali permakulturowe grządki, tworzyli meble z odzyskanych materiałów, przygotowywali naturalne kosmetyki i środki czystości. Uczyli się także korzystania z leśnych ziół w kuchni i domowej apteczce. Jednym z najbardziej oczekiwanych momentów była wspólna budowa glinianego pieca chlebowego pod okiem duńskiego mentora. – Permakultura zaczyna się od obserwacji otoczenia i współdziałania z nim. To proces, w którym ogród staje się częścią ekosystemu – wyjaśniała prowadząca warsztaty Katarzyna Stasiuk.

Oprócz zajęć praktycznych odbywały się także kąpiele leśne, muzyczne medytacje, warsztaty artystyczne i dyskusje o ekologii. – Chodzi o edukację całego człowieka: intelektu, ciała i emocji. Dlatego stawiamy na uczenie się przez doświadczenie – podkreślała Anna Musiał-Kosecka, opiekunka grupy.

LUL konsekwentnie stawia na integrację różnych środowisk. Spotykają się tu osoby z całej Polski – lokalni liderzy, nauczyciele, rodzice i ludzie poszukujący zmiany stylu życia. Wiedza zdobyta w trakcie kursów trafia później do lokalnych społeczności i staje się impulsem do kolejnych działań.

Przestrzeń spotkań, dialogu i działania

Program LUL obejmuje szeroki wachlarz tematów – od ekologii i samowystarczalności, przez zdrowy styl życia, po kulturę i sztukę. Są tu moduły poświęcone retencji wody, roli lasów w gospodarce wodnej, permakulturze, zielarstwu, budownictwu naturalnemu czy zero waste w praktyce. Wszystko odbywa się w duchu uczenia się przez działanie.

Kurs Las korzyści ekologiczno–obywatelskich został zrealizowany dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach programu NOWEFIO 2021–2030. To przykład, jak połączenie idei uniwersytetów ludowych z nowoczesnym podejściem do ekologii może stać się narzędziem zmiany społecznej.

Leśny Uniwersytet Ludowy pokazuje, że edukacja dorosłych nie musi być zamknięta w salach wykładowych. Może być procesem angażującym, wspólnotowym i praktycznym. To miejsce, w którym tradycja spotyka się z nowoczesnością, a natura zostaje najlepszym nauczycielem.

---

źródło: na podst. materiału przygotowanego przez Magdalenę Przybyłę-Małkę