Nowe warstwy serwisu mapowego na Portalu Jakości Wód Powierzchniowych GIOŚ

Pod koniec marca 2025 r. na prowadzonym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Portalu Jakości Wód Powierzchniowych uruchomiono nowe warstwy serwisu mapowego. Jest to serwis typu GIS z włączanymi i wyłączanymi warstwami tematycznymi. Obecnie domyślnie prezentowana jest mapa punktów pomiarowo-kontrolnych (ppk), które po kliknięciu pokazują okienko z wynikami pomiarów fizykochemicznych i chemicznych elementów jakości wód wykonanymi w 2025 r. Do momentu uruchomienia mapy do systemu informatycznego obsługującego państwowy monitoring środowiska w zakresie wód powierzchniowych (Ekoinfonet JWoda) wprowadzono głównie dane ze stycznia i to one są prezentowane. W okienku mieści się informacja o jednym pomiarze, więc w celu zobaczenia kolejnych należy kliknąć przedstawioną w nim ikonę listy.

Po kliknięciu pojawia się lista wszystkich pomiarów z danego roku. W każdym punkcie może być inna. Przykładowo, w jednym z najbliższych siedzibie redakcji Wodnych Spraw ppk Kłodnica – wpływ do zbiornika Dzierżno Duże w warstwie Wyniki pomiarów chemicznych i fizykochemicznych w 2024 roku zebrano 777 pozycji. Wyniki ustawione są w kolejności malejącej w stosunku do listy parametrów jakości wody wymienionych w rozporządzeniu monitoringowym, a w obrębie wskaźnika – od najnowszych do najstarszych. W podanym przykładzie pierwszy wynik to pomiar tetrachloroetylenu (PER) z 9 grudnia 2024 r., a ostatni to multimetryczny wskaźnik okrzemkowy (IO) zmierzony 18 marca 2024 r.

Nowe warstwy serwisu mapowego GIOŚ i dostęp do danych archiwalnych

Wyniki prezentowane w warstwach pomiarów chemicznych i fizykochemicznych są uzupełniane automatycznie po wprowadzeniu do systemu JWoda. Oznacza to, że pojawiają się stosunkowo szybko po wykonaniu pomiaru, ale nie przeszły procesu weryfikacji i nie ma gwarancji, że zostaną uwzględnione w klasyfikacji stanu lub potencjału ekologicznego (elementy fizykochemiczne, biologiczne i hydromorfologiczne) oraz chemicznego (elementy chemiczne), a ostatecznie – w ocenie stanu wód. Taka klasyfikacja dla jednolitych części wód powierzchniowych (jcwp) została ostatnio wykonana za okres 2016-2021 i jej wyniki są przedstawione na kolejnych warstwach tematycznych. Osobno zobrazowano wyniki klasyfikacji i oceny jakości jcwp rzecznych, jeziornych, przybrzeżnych i przejściowych. Dane te były prezentowane w serwisie mapowym GIOŚ już wcześniej.

Oprócz tego serwis zawiera warstwy punktów pomiarowo-kontrolnych i warstwy z danymi Wód Polskich, takimi jak jednolite części wód powierzchniowych rzecznych, z wyróżnieniem zbiorników zaporowych, jeziornych, przybrzeżnych i przejściowych. Osobne warstwy dotyczą układu z cyklu planistycznego 2016-2021 i 2022-2027. Warstwa ppk zawiera nie tylko ich nazwy i kody, ale także informację o rodzajach monitoringu, które są w nich planowane.

Nieco nieintuicyjne jest zamykanie okienka z warstwami czy mapami podkładowymi. Nie służą do tego klasyczne krzyżyki w rogu okienka, ale należy kliknąć po raz kolejny przycisk Warstwy lub Podkład. W wyskakujących okienkach, oprócz podstawowych informacji o ppk lub jcwp i wynikach monitoringu, znajdują się linki do innych stron Portalu Jakości Wód Powierzchniowych. Prowadzą one do takich stron, jak Monitoring i ocena jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych (i odpowiednich dla pozostałych kategorii wód), gdzie znajduje się opis systemu monitoringu od planowania sieci ppk po wyniki klasyfikacji jakości wód w jcwp.

Przede wszystkim zaś na stronach tych znajdują się linki do tabel z dawnymi i aktualnym programem państwowego monitoringu środowiska w zakresie wód powierzchniowych oraz wynikami klasyfikacji stanu jcwp w poszczególnych okresach. Tabele te zawierają nie tylko informacje o klasach jakości, które uzyskały jcwp, ale też wyniki, które te klasy wyznaczyły – średnioroczne wartości poszczególnych wskaźników fizykochemicznych lub chemicznych i wyniki indeksów biologicznych i hydromorfologicznych. Dzięki nim można śledzić zmiany klasyfikacji stanu wód na przestrzeni lat i porównywać wartości jej mierników. Dane te są podstawą tekstów, które ukazywały się na łamach Wodnych Spraw, np.: Jak zły jest zły stan wód? O diable tkwiącym w szczegółach oraz Czy nasze jeziora są czyste czy brudne? Stan jezior w Polsce na podstawie danych monitoringowych.

Najnowsza część serwisu mapowego jest powiązana z inną stroną portalu zatytułowaną Dane archiwalne i bieżące z monitoringu wód powierzchniowych. Strona ta zawiera linki do różnych zestawów danych. Pierwsze prowadzą do tabel zawierających najbardziej aktualne dane wprowadzone do systemu JWoda – wyniki konkretnych pomiarów elementów fizykochemicznych i chemicznych ze wszystkich ppk. Są one aktualizowane mniej więcej co miesiąc. Kolejne prowadzą do danych historycznych. Najbardziej kompletne i uporządkowane pochodzą z lat 2016-2023. Dane wcześniejsze są bardziej rozproszone i zebrane w bardzo różnych formatach. Mimo to są wykorzystywane przez naukowców badających dynamikę różnorodności biologicznej i jej związki z warunkami fizykochemicznymi wód na przestrzeni lat.