Ochrona różnorodności biologicznej na pełnym morzu

Komisja Europejska przedstawiła wniosek o włączenie do prawa UE przełomowego międzynarodowego porozumienia w sprawie różnorodności biologicznej poza jurysdykcją krajową (BBNJ), którego celem jest ochrona oceanów, przeciwdziałanie degradacji środowiska, walka ze zmianą klimatu i ograniczenie utraty różnorodności biologicznej.

Działania UE mające na celu ochronę różnorodności biologicznej na pełnym morzu

Ochrona różnorodności biologicznej jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej. Przygotowany wniosek zapewnia, że wszystkie kraje UE będą współpracować na rzecz wdrożenia BBNJ, co świadczy o rzeczywistym zaangażowaniu państw członkowskich w ochronę różnorodności biologicznej.

Przygotowany wniosek wynika z podpisanego przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen (w imieniu Unii Europejskiej) we wrześniu 2023 r. porozumienia BBNJ, zwanego również jako Traktat o pełnym morzu, którego kluczowym zadaniem jest ochrona oceanów, promowanie równości i uczciwości, zwalczanie degradacji środowiska, walka ze zmianą klimatu oraz zapobieganie utracie różnorodności biologicznej na pełnym morzu. Podpisana umowa pomoże osiągnąć cele i założenia określone w globalnych ramach różnorodności biologicznej z Kunmingu-Montrealu, o których pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Porozumienie w sprawie różnorodności biologicznej Kunming-Montréal – UE prezentuje swoje postępy. Umowa zakłada ochronę co najmniej 30 proc. oceanów do 2030 r. oraz zwiększenie podziału korzyści z zasobów genetycznych i informacji o sekwencjach cyfrowych.

Prawo UE jest już w dużej mierze dostosowane do istotnych składowych BBNJ. Proponowane przepisy pomogą państwom członkowskim we wdrażaniu wszystkich części umowy. Przygotowane regulacje mają w szczególności na celu:

• ochronę życia morskiego na wodach międzynarodowych poprzez utworzenie morskich obszarów chronionych na dużą skalę;
• ocenę przez państwa członkowskie potencjalnego wpływu na środowisko morskie (za pomocą ocen oddziaływania na środowisko). Proces powinien unikać nadmiernych obciążeń oraz zapewniać przejrzystość, rozliczalność, szeroki udział społeczeństwa i sprawiedliwe warunki dla wszystkich zaangażowanych;
• rozwój współpracy nad morskimi zasobami genetycznymi, poprzez ułatwienie dzielenia się nimi.

Przedstawiony wniosek dotyczący dyrektywy będzie promował dobre rządy i zrównoważony rozwój oceanów, zgodnie z przyszłym Europejskim Paktem na rzecz Oceanów oraz uprości i ujednolici procesy administracyjne, a także zapewni równe warunki działania w UE.

Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach znajdujących się poza jurysdykcją krajową

Obszary znajdujące się poza jurysdykcją krajową stanowią prawie 2/3 oceanów na świecie, w tym morza pełne i dno morskie. Obszary te są bogate w zasoby i różnorodność biologiczną, co zapewnia istotne korzyści ekologiczne, gospodarcze, społeczne, zdrowotne, kulturowe, naukowe i w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego. Są one jednak pod rosnącą presją związaną z zanieczyszczeniem, nadmierną eksploatacją, zmianą klimatu i zmniejszającą się różnorodnością biologiczną, a zatem wymagają pilnej ochrony.

W odpowiedzi na te wyzwania 89 państw podpisało w 2023 r. traktat Różnorodność biologiczna poza jurysdykcją krajową.

Porozumienie BBNJ będzie dalej wdrażać istniejące zasady Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS) w celu osiągnięcia bardziej całościowego i zrównoważonego zarządzania działaniami prowadzonymi na pełnym morzu. Kluczowe zasady obejmują współpracę, ochronę środowiska morskiego i przeprowadzanie ocen skutków. Nowa umowa aktualizuje Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawie morza w celu sprostania obecnym wyzwaniom i wspiera Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, w szczególności cel zrównoważonego rozwoju nr 14 (Życie pod wodą).

Kiedy zostanie przyjęty wniosek w sprawie ochrony różnorodności biologicznej?

Wniosek dotyczący włączenia umowy w sprawie różnorodności biologicznej poza jurysdykcją krajową do prawa UE zostanie omówiony przez Parlament Europejski i Radę Europejską.

Porozumienie BBNJ wejdzie w życie 120 dni po ratyfikacji i przedłożeniu dokumentów ratyfikacyjnych przez 60 państw. UE jest zdecydowana sfinalizować wszystkie procedury przed konferencją ONZ w sprawie oceanów, która odbędzie się w Nicei w czerwcu 2025 r.

Porozumienie BBNJ

BBNJ jest międzynarodowym porozumieniem w sprawie ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej mórz na obszarach znajdujących się poza jurysdykcją krajową.

Umowa została opracowana w ramach UNCLOS, głównej umowy międzynarodowej regulującej działalność człowieka na morzu, znanej również jako konstytucja oceanu. Negocjacje dotyczące umowy BBNJ koncentrowały się wokół pakietu elementów uzgodnionych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2015 r., a są to:

• zasoby genetyczne mórz, w tym kwestie dotyczące podziału korzyści;
• narzędzia zarządzania obszarowego, w tym obszary morskie chronione;
• oceny oddziaływania na środowisko;
• budowanie potencjału i transfer technologii morskiej.

Porozumienie BBNJ pozwoli na bardziej kompleksowe zarządzanie działaniami na pełnym morzu, co powinno zapewnić równowagę między ochroną a zrównoważonym wykorzystaniem morskich zasobów biologicznych.