Ministerstwo Finansów – pieniądze dla gmin za obszary chronione

Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (JST). Nowe podejście do finansowania JST obejmuje także wsparcie dla gmin, na terenie których znajdują się (lub będą tworzone) obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. Propozycja zakłada stawkę 620 zł za hektar parku narodowego. To podejście może stanowić zasadniczą zmianę w polityce ochrony przyrody w Polsce.

Dzięki takiemu wsparciu samorządy będą miały możliwość lepszego zarządzania obszarami chronionymi. Jest to szczególnie istotne w kontekście parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych oraz obszarów Natura 2000, które odgrywają kluczową rolę w zachowaniu bioróżnorodności i ochronie ekosystemów w naszym kraju.

Obszary chronione w Polsce

Obszary chronione to tereny objęte specjalnym zarządzaniem w celu ochrony ich wartości przyrodniczych. W Polsce wyróżniamy kilka typów obszarów chronionych, które odgrywają kluczową rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej i unikalnych elementów środowiska naturalnego.

1. Parki narodowe

Parki narodowe stanowią formę ochrony przyrody o szczególnym znaczeniu. W Polsce ustanowiono 23 parki narodowe, które chronią unikalne ekosystemy i zasoby naturalne. Przykładem jest Białowieski Park Narodowy, znany z ochrony puszczy pierwotnej.

2. Rezerwaty przyrody

Rezerwaty przyrody to obszary chroniące specyficzne elementy przyrodnicze, takie jak rzadkie gatunki roślin i zwierząt oraz unikalne ekosystemy. W Polsce istnieje 1499 rezerwatów przyrody, które pełnią kluczową rolę w ochronie różnorodności biologicznej.

3. Parki krajobrazowe

Parki krajobrazowe łączą funkcje ochrony przyrody i krajobrazu z możliwością użytkowania przez człowieka. Polska posiada 122 parki krajobrazowe, które oferują zarówno ochronę wartości przyrodniczych, jak i przestrzeń dla rekreacji i edukacji ekologicznej.

4. Obszary chronionego krajobrazu

Obszary chronionego krajobrazu to tereny o zróżnicowanych ekosystemach, które są chronione ze względu na swoje walory krajobrazowe. W Polsce istnieje około 390 takich obszarów, które zapewniają ochronę dla wielu unikalnych środowisk przyrodniczych.

5. Obszary Natura 2000

Polska jest częścią europejskiej sieci Natura 2000, obejmującej ponad 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków i ponad 840 obszarów ochrony siedlisk. Sieć ta ma na celu zachowanie najcenniejszych i zagrożonych elementów przyrody na terenie Unii Europejskiej.

6. Pomniki przyrody

Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej o szczególnej wartości. W Polsce jest około 36,000 pomników przyrody, które obejmują m.in. unikalne drzewa, skały i wodospady.

7. Stanowiska dokumentacyjne

Stanowiska dokumentacyjne chronią formacje geologiczne, nagromadzenia skamieniałości oraz twory mineralne. W Polsce istnieje około 170 takich miejsc, które pełnią ważną rolę w badaniach naukowych i edukacji geologicznej.

8. Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne to obszary chroniące pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. W Polsce istnieje około 700 użytków ekologicznych, które obejmują m.in. mokradła, torfowiska i łąki.

9. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe to obszary chroniące fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego. W Polsce jest ponad 200 takich zespołów, które zapewniają ochronę dla unikalnych kombinacji elementów przyrodniczych i historycznych.

10. Ochrona gatunkowa

Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów ma na celu zapewnienie przetrwania i zachowanie właściwego stanu ochrony dziko występujących gatunków. W Polsce regulowana jest przez przepisy prawne, które chronią zarówno gatunki, jak i ich siedliska.

Aktualne informacje na temat ustanowionych w Polsce form ochrony przyrody można sprawdzić na geoportalu GDOŚ.

Nowe wsparcie finansowe dla gmin

Projekt ustawy przewiduje specjalne wsparcie finansowe dla gmin, na których terenie znajdują się lub będą tworzone obszary chronione. Środki z subwencji będą przyznawane corocznie, a ich wysokość będzie zależna od powierzchni i kategorii obszaru chronionego. Proponowane stawki za 1 ha obszaru chronionego są określone zgodnie z poniższym zestawieniem:

Jeżeli dana powierzchnia jest objęta kilkoma formami ochrony prawnej, do obliczenia wysokości potrzeb ekologicznych przyjmuje się tę formę ochrony, która ma największą wagę.

Zmiany na lepsze

Nowy projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (JST), zaprezentowany przez Ministerstwo Finansów, stanowi istotny krok w kierunku zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska naturalnego w Polsce. Dzięki proponowanym środkom, gminy uzyskają lepsze możliwości inwestycyjne w rozwój infrastruktury lokalnej oraz w podejmowanie działań na rzecz ochrony wartościowych przyrodniczo terenów. Wsparcie to ma także na celu eliminację przeszkód w tworzeniu i rozszerzaniu obszarów o szczególnej wartości przyrodniczej.

Praktyczne korzyści

• Zwiększenie funduszy dla gmin. Gminy posiadające na swoim terenie parki narodowe oraz inne obszary ochrony przyrody otrzymają dodatkowe środki finansowe. Te fundusze umożliwią lepsze zarządzanie i ochronę tych cennych terenów.
• Stymulacja ochrony przyrody. Projekt może zmotywować inne gminy do aktywnego tworzenia i rozwijania obszarów chronionych. Długoterminowo, takie działania przynoszą korzyści zarówno środowisku naturalnemu, jak i lokalnym społecznościom, wspierając zrównoważony rozwój.
• Wsparcie lokalnych inicjatyw. Dodatkowe finansowanie pozwoli gminom na efektywniejsze realizowanie lokalnych projektów ekologicznych. Może to przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców i zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionów.

Obecnie trwają konsultacje publiczne dotyczące projektu, które mają zakończyć się 23 lipca 2024 r. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to trzeci kwartał 2024 r.