Plan ogólny gminy a powierzchnia biologicznie czynna – nowe regulacje

W ostatnich dniach opublikowano projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie przygotowania projektu planu ogólnego gminy — dokumentu o charakterze lokalnego aktu prawnego,mającego zastąpić studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Rozporządzenie zawiera szczegółowe wytyczne do jego przygotowania, w tym nowe zasady wyznaczania powierzchni biologicznie czynnych. Samorządy muszą stworzyć plan ogólny gminy do 1 stycznia 2026 r.

Nowe rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii – co zawiera?

Projekt rozporządzenia określa wytyczne, na bazie których samorządy będą musiały stworzyć pierwszy plan ogólny gminy. Przedstawiono w nim m.in. metody obliczania zapotrzebowania na zabudowę mieszkaniową i chłonność terenów niezabudowanych, szczegółowe zasady oznaczeń i nazewnictwa, a także charakterystykę stref planistycznych i wskaźnik minimalnej powierzchni biologicznie czynnej (PBC).

W ostatnich działaniach ustawodawców dotyczących uwarunkowań przestrzennych widoczne jest dążenie do ujednolicenia standardów planowania i związanej z nimi dokumentacji oraz przyjęcie postawy prośrodowiskowej w duchu zrównoważonego rozwoju.

Świadczy o tym ogólnokrajowy poziom regulacji dotyczących powierzchni biologicznie czynnej (PBC) i rozszerzenie konieczności jej zachowania w niemal wszystkich rodzajach stref planistycznych. Choć pojęcie powierzchni biologicznie czynnej funkcjonowało w polskim ustawodawstwie już wcześniej, to obecnie jego znaczenie wzrosło.

Powierzchnia biologicznie czynna — czym jest?

O ile plan ogólny gminy jest czymś całkowicie nowym, to termin „powierzchnia biologicznie czynna” funkcjonował już wcześniej pod innymi nazwami. Na przestrzeni lat modyfikacjom ulegało zarówno nazewnictwo, jak i definicja tego pojęcia.

Według najnowszego aktu prawnego z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, powierzchnia biologicznie czynna to teren zapewniający naturalną wegetację roślin i retencję wód opadowych oraz roztopowych, teren pokryty ciekami lub zbiornikami wodnymi, z wyłączeniem basenów rekreacyjnych i przemysłowych, a także 50 proc. powierzchni tarasów i stropodachów oraz innych powierzchni zapewniających naturalną wegetację roślin, o powierzchni nie mniejszej niż 10 m².

Wielkość powierzchni biologicznie czynnej – nowe regulacje

Wielkość powierzchni biologicznie czynnych dotychczas określało rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. Według jego zapisów, dla działek budowlanych przeznaczonych pod zabudowę wielorodzinną, budynki opieki zdrowotnej, oświaty i wychowania, powinna ona wynosić co najmniej 25 proc., o ile nie istniały inne ustalenia zamieszczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Oznacza to, że wcześniejsze ustawowe zapisy dotyczące wartości minimalnej PBC, w stosunku do wielkości zabudowy, odnosiły się tylko do kilku typów budynków, a w pozostałych przypadkach ustalano je z dużą dowolnością na poziomie gminy.

W najnowszym rozporządzeniu wyróżniono trzynaście stref planistycznych, z czego dla dziesięciu z nich określono minimalny udział powierzchni biologicznie czynnych na poziomie 30 proc. W związku z tym nowe regulacje dotyczyć będą niemal wszystkich terenów, jakie obejmie plan ogólny gminy, w tym m.in. stref usługowych, handlu wielkopowierzchniowego, a nawet terenów składów i magazynów czy infrastruktury technicznej.

Plan ogólny gminy – wzrost znaczenia powierzchni biologicznie czynnych

Może się wydawać, że rozporządzenie ma cel stricte techniczny – zawiera przecież wytyczne do tego, jak stworzyć plan ogólny gminy. Jednak należy zwrócić uwagę na zmiany w zakresie powierzchni biologicznie czynnych. Nie dość, że zwiększono ich minimalny udział z 25 proc. do 30 proc., to jeszcze rozszerzono ich obligatoryjną obecność do niemal wszystkich typów stref planistycznych.

W dodatku fakt, że rozporządzenie reguluje kwestię PBC na poziomie ogólnokrajowym, ma szczególne znaczenie nie tylko dla ładu przestrzennego, ale także wpisuje się w założenia zrównoważonego rozwoju i stanowi element adaptacji do zmiany klimatu.

Więcej powierzchni biologicznie czynnych to więcej zieleni

Plan ogólny gminy to krok w stronę bardziej efektywnego gospodarowania przestrzenią, ale i w stronę ochrony przyrody i ekologii. Zwiększenie udziału powierzchni biologicznie czynnych sprawi, że w krajobrazie pojawi się więcej zieleni.

Nie dla betonozy

Większa ilość zieleni w przestrzeniach zabudowanych rodzi szereg pozytywnych skutków. Do najbardziej oczywistych należą m.in. wzrost atrakcyjności terenów i lepsze postrzeganie ich przez mieszkańców.

Na własnej skórze odczuwamy efekty nadużywania betonu – miejsca publiczne stały się środowiskiem niesprzyjającym, zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt. Upały, oszpecenie przestrzeni, podwyższony poziom stresu czy pogorszenie jakości powietrza to tylko niektóre z efektów eliminacji zieleni z miejskiego krajobrazu. Nowe rozporządzenie ma poprawić jakość życia na terenach zabudowanych.

Powierzchnie biologicznie czynne wspierają małą retencję

Stale obserwujemy wzrost temperatur przy zmniejszającej się ilości opadów, co skutkuje suszą. Wzrost udziału PBC to doskonały sposób na zwiększenie tzw. małej retencji. Takie działanie ma więc ogromne znaczenie w odniesieniu do zmieniających się warunków klimatycznych. Nasz kraj, na chwilę obecną, ma niewystarczającą zdolność retencyjną. Aby ją zwiększyć, istotne jest podejmowanie wielopłaszczyznowych działań, nawet w niewielkiej skali.

Obszary porośnięte roślinnością powodują zatrzymanie wód opadowych i hamowanie jej spływu, co ma kluczowe znaczenie w obszarach zabudowanych. Powierzchnie biologicznie czynne przyczynią się więc do zmniejszenia ryzyka powodzi w przypadku intensywnych opadów, a w szerszym ujęciu – do poprawy mikroklimatu i wzrostu bioróżnorodności na poziomie lokalnym i krajowym.