English
W świetle najnowszych badań opublikowanych w czasopiśmie „Nature”, sytuacja płazów staje się coraz bardziej niepokojąca. Prawie 41 proc. z ponad 8 tys. analizowanych gatunków to płazy zagrożone wyginięciem, a liczba ta rośnie z każdym rokiem. Badanie opiera się na danych z drugiej Globalnej Oceny Płazów (Global Amphibian Assessment, GAA2), która została opublikowana w ubiegłym roku. Jest to ważna aktualizacja wiedzy dotyczącej ochrony płazów na całym świecie.
Płazy zagrożone wyginięciem – alarmujące liczby
Według badania, w którym uczestniczyło ponad tysiąc ekspertów z całego świata, od 1980 r. liczba zagrożonych wyginięciem gatunków płazów wzrosła o prawie 3 proc. Co więcej, w ciągu ostatnich 19 lat co najmniej cztery wymarły (dwa gatunki żab z Australii i Gwatemali, salamandry z Gwatemali i ropuchy z Kostaryki), a 185 innych jest „prawdopodobnie wymarłych”.
Płazy zagrożone wyginięciem to gatunki żyjące głównie na Wyspach Karaibskich, Sri Lance i Madagaskarze oraz w Meksyku, Ameryce Środkowej, w tropikalnej części Andów, w Indiach, Kamerunie i Nigerii.
Co zagraża płazom?
Płazy zagrożone wyginięciem są barometrem kondycji środowiska naturalnego. Zwierzęta te, z powodu oddychania przez skórę, są wyjątkowo wrażliwe na warunki zewnętrzne. Trzy główne czynniki, które negatywnie wpływają na ich liczebność, to działalność człowieka, choroby i zmiana klimatu.
Działalność człowieka, która ma bezpośredni wpływ na płazy, to niszczenie siedlisk przez uprawy i hodowlę. Oszacowano, że z tego powodu cierpi aż 93 proc. zagrożonych gatunków. Dodatkowym czynnikiem jest wzrastająca chemizacja rolnictwa. Delikatna skóra płazów nie stanowi większej bariery dla znajdujących się w wodzie substancji, dlatego reagują one na zanieczyszczenie środowiska szybciej niż jakiekolwiek inne zwierzęta kręgowe. Skutkami są zaburzenia w rozrodzie lub rozwoju (np. zamieranie zarodków czy powstawanie niezdolnych do życia mutantów).
Choroby i zmiana klimatu jako kolejne zagrożenia
Skutki zmiany klimatu, w tym rosnąca częstotliwość i intensywność ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak burze, powodzie i susze, zmiany wilgotności i temperatur, podnoszenie się poziomu morza czy pożary, mogą spowodować utratę wielu miejsc rozrodu płazów. Utrudniają także znalezienie odpowiednich miejsc do życia poprzez fragmentację i niszczenie siedlisk. Zmiana klimatu powoduje też, że płazy są bardziej podatne na zagrożenia, takie jak wirusy z rodzaju Ranavirus (Iridoviridea), przywry z rodzaju Ribeiroia sp. i pierwotniaki z grupy Perkinsea.
Dla płazów niebezpieczne są choroby wywoływane przez grzyby Batrachochytrium sp. z rodziny skoczkowców (Chytridiomycota). Patogeny uniemożliwiają prawidłowe nawodnienie płazów i mogą powodować zawał serca.
Działania na rzecz ochrony płazów
Według Kelsey Neam, jednej z głównych autorek badania GAA2, pilnie potrzebne jest zwiększenie inwestycji służących ochronie tych zwierząt. Niezbędne jest również dokładne monitorowanie populacji i tworzenie nowych obszarów chronionych. Skuteczne utrzymanie siedlisk w dalszym ciągu stanowi priorytet w ochronie płazów, ponieważ wydatnie przyczynia się do poprawy ich liczebności.
Ponadto ekspertów niepokoi fakt, że płazy zagrożone wyginięciem są często pomijane w wielu programach ochrony przyrody, które wielokrotnie koncentrują się jedynie na ssakach i ptakach. Badacze zaapelowali do polityków o większe zaangażowanie w tej sprawie. Kelsey Neam podkreśla, że „potrzebny jest globalny ruch, który przyspieszy odnowę populacji płazów na świecie”.
Ważne miejsce w ekosystemie
Nie można zapominać, że płazy zagrożone wyginięciem to symptom szerszych problemów ekologicznych, które wpływają na całą planetę i jej mieszkańców. Zwierzęta te stanowią znaczące ogniwo w łańcuchach pokarmowych. Utrzymują na odpowiednim poziomie liczebność różnych stawonogów, w szczególności owadów. Regulują także populacje ślimaków, a nawet gryzoni. Są nie tylko ważnym elementem sieci troficznej, ale także wpływają na zdrowie ekosystemów wodnych i lądowych.
Ich znaczenie przejawia się również w badaniach medycznych. Niektóre gatunki płazów były wykorzystywane do produkcji leków i w badaniu chorób.
Płazy zagrożone wyginięciem jako wyzwanie na skalę lokalną i globalną
Istotne jest podjęcie lokalnych działań na rzecz ochrony płazów. Obejmuje to zarówno edukację społeczeństwa, jak i konkretną działalność ochronną. Obecnie w wielu miejscach na świecie, w tym w Polsce, odtwarza się oczka wodne, umożliwiając płazom pomyślny rozród. O wiele trudniej jest zwalczać zanieczyszczenie wód i gleb, które wynika ze stosowania środków chemicznych w rolnictwie. Jak pokazują najnowsze dane, płazy są najbardziej zagrożoną gromadą kręgowców na świecie. Współcześnie żyje ich około 8680 gatunków (dane z 2023 r.), z czego 19 w Polsce.
