English
Parlament i Rada Europejska przyjęły wstępne porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych. Zaproponowane przepisy mają mieć kluczowe znaczenie dla osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz dla zwiększenia gotowości i odporności Europy na skutki zmiany klimatu. Projekt przepisów o odbudowie zasobów przyrodniczych został przedstawiony 22 czerwca 2022 r. w ramach unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, która jest elementem europejskiego Zielonego Ładu. Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych jest kolejnym krokiem do poprawy stanu przyrody.
Cele wynikające z porozumienia w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych
Zgodnie z założeniem porozumienia nowe przepisy pomogą odbudowywać zdegradowane ekosystemy w lądowych i morskich siedliskach na terytoriach wszystkich państw członkowskich, a także realizować unijne nadrzędne cele łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej oraz zwiększania bezpieczeństwa żywnościowego.
Rozporządzenie wymaga od państw członkowskich m.in. ustanowienia i wdrożenia do 2030 r. środków, które odbudują przyrodę na co najmniej 20 proc. unijnych obszarów lądowych i morskich. Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych dotyczy wielu rodzajów ekosystemów lądowych, przybrzeżnych i słodkowodnych, m.in. terenów podmokłych, obszarów trawiastych, lasów, rzek i jezior oraz ekosystemów morskich, takich jak skupiska trawy morskiej, gąbek i koralowców. Państwa członkowskie będą musiały wdrożyć do 2030 r. środki prowadzące do odbudowy co najmniej 30 proc. wymienionych w załącznikach do rozporządzenia typów siedlisk w złym stanie. Ponadto do 2040 r. państwa członkowskie będą musiały rozpocząć działania służące odbudowie co najmniej 60 proc., a do 2050 r. – co najmniej 90 proc. siedlisk znajdujących się w złym stanie.
Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych nakłada obowiązek zapobiegania znacznemu pogarszaniu się stanu obszarów, które objęto odbudową i które są w dobrym stanie, a także obszarów, na których występują siedliska lądowe i morskie wymienione w załącznikach. Obowiązek ten wymaga szczególnych starań, a jego realizacja będzie oceniana na poziomie poszczególnych typów siedlisk. Kolejnym z celów jest podjęcie przez państwa członkowskie działań prowadzących do odwrócenia najpóźniej do 2030 r. tendencji spadku populacji owadów zapylających.
Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych – obowiązki dotyczące poszczególnych ekosystemów
W odniesieniu do ekosystemów rolniczych państwa członkowskie będą musiały podjąć działania w celu poprawy co najmniej dwóch z trzech poniższych wskaźników:
- wskaźnik liczebności motyli na obszarach trawiastych;
- odsetek gruntów rolnych z elementami krajobrazu o wysokiej różnorodności;
- zasoby węgla organicznego w glebach mineralnych gruntów uprawnych.
Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych zakłada, że państwa członkowskie będą dysponowały pewną elastycznością w odniesieniu do ponownego nawadniania torfowisk, gdyż niektóre z nich byłyby nieproporcjonalnie mocno obciążone tym obowiązkiem. Rozporządzenie przewiduje, że do 2030 r. należy odbudować 30 proc. osuszonych torfowisk wykorzystywanych rolniczo, do 2040 r. – 40 proc., a do 2050 r. – 50 proc., ale bardziej obciążone państwa członkowskie będą miały wyznaczone niższe cele procentowe. W odniesieniu do ekosystemów leśnych państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki zwiększające bioróżnorodność ekosystemów leśnych i osiągnąć na poziomie krajowym tendencję wzrostową niektórych wskaźników, takich jak stojące i leżące drewno posuszowe oraz wskaźnik liczebności pospolitych ptaków leśnych.
Przyjęte porozumienie nakłada również obowiązek, zgodnie z którym państwa członkowskie powinny w całej UE zasadzić do 2030 r. co najmniej 3 mld nowych drzew. Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych odnosi się również do ekosystemów miejskich, w których to państwa członkowskie powinny zapewnić tendencję wzrostową w zakresie zielonych przestrzeni miejskich aż do uzyskania zadowalającego poziomu. Kolejnym z obowiązków, które zakłada przyjęte porozumienie, jest konieczność zidentyfikowania i usunięcia stworzonych przez człowieka barier wpływających na łączność wód powierzchniowych. Celem jest przywrócenie co najmniej 25 tys. km rzek do stanu swobodnego przepływu do 2030 r. i utrzymanie naturalnej łączności cieków.
Krajowe plany odbudowy przyrody
Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych wymaga od państw członkowskich regularnego przedstawiania KE krajowych planów odbudowy przyrody i pokazywania w nich, jak zamierzają realizować założone cele. Zgodnie z harmonogramem państwa mają przedstawić krajowe plany odbudowy przyrody na okres do czerwca 2032 r. oraz strategiczne przeglądy na okres po tej dacie. Do czerwca 2032 r. muszą przygotować plany na kolejne dziesięć lat, czyli do 2042 r., oraz strategiczne przeglądy na okres do 2050 r. Następnie do czerwca 2042 r. – plany na okres do 2050 r.
Środki przeznaczone na odbudowę przyrody
Porozumienie w sprawie odbudowy zasobów zobowiązuje KE do tego, aby rok po wejściu w życie przepisów przedstawiła sprawozdanie pokazujące, ile zasobów finansowych jest dostępnych na danym szczeblu UE, ile ich potrzeba do realizacji celów i jakie są ewentualne braki w finansowaniu. W ramach przyjętego porozumienia dodano również przepis, który ma zachęcać państwa członkowskie do promowania istniejących prywatnych i publicznych programów wspierających odpowiednie podmioty (takie jak zarządcy i właściciele gruntów, rolnicy, leśnicy czy rybacy) we wdrażaniu środków odbudowy przyrody. Komisja, zgodnie ze wstępnym porozumieniem, w 2033 r. dokona przeglądu i oceny stosowania rozporządzenia oraz jego wpływu na rolnictwo, rybołówstwo i leśnictwo, a także szerszych skutków społeczno-gospodarczych.
Kiedy zaczną obowiązywać przepisy dotyczące odbudowy zasobów przyrodniczych?
Porozumienie dotyczące odbudowy zasobów przyrodniczych zostanie przekazane do zatwierdzenia przedstawicielom państw członkowskich w Radzie (Coreperowi) i parlamentarnej Komisji Środowiska po ich zatwierdzeniu. Przepisy, aby weszły w życie, muszą zostać formalnie przyjęte przez obie instytucje, a następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE.
