English
Rafy koralowe, które są jednymi z najstarszych ekosystemów na Ziemi, pojawiły się niemal 500 milionów lat temu. Przetrwały one liczne okresy masowego wymierania, w tym epokę lodowcową sprzed 440 milionów lat oraz wymieranie na granicy permu i triasu 250 milionów lat temu. Po znacznym zaniku w środkowym eocenie, rafy odrodziły się 26 milionów lat temu, tworząc struktury takie jak Wielka Rafa Koralowa, odkryta przez Jamesa Cooka w 1770 r. Obecnie rafy koralowe są narażone na poważne zagrożenia, takie jak blanszowanie, zanieczyszczenia i intensywna turystyka. Aby zwiększyć świadomość na temat tych zagrożeń oraz promować działania ochronne, Coral Restoration Foundation ustanowiła Światowy Dzień Rafy Koralowej, obchodzony corocznie 1 czerwca od 2018 r.
Rafy koralowe – kluczowe ekosystemy naszej planety
Rafy koralowe, często nazywane lasami deszczowymi mórz, są jednym z najważniejszych ekosystemów na naszej planecie. Stanowią mniej niż 0,1 proc. powierzchni dna oceanicznego, ale wspierają około 25 proc. wszystkich morskich gatunków, w tym ryby, mięczaki, skorupiaki i rośliny morskie. Ta bioróżnorodność zapewnia stabilność ekosystemów morskich, czyniąc je bardziej odpornymi na zmiany środowiskowe.
Rafy koralowe chronią wybrzeża, działając jako naturalne bariery, które rozpraszają energię fal i chronią przed erozją oraz sztormami. Są również ważne dla gospodarek lokalnych, przyciągając turystów i wspierając rybołówstwo, które jest źródłem pożywienia i dochodu dla milionów ludzi. Te ekosystemy mają również ogromne znaczenie dla nauki i medycyny. Substancje chemiczne wytwarzane przez organizmy rafowe są badane pod kątem leczenia chorób takich jak rak i infekcje bakteryjne.
Dlaczego rafy koralowe są w niebezpieczeństwie?
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla raf koralowych jest globalne ocieplenie, które prowadzi do wzrostu temperatury wód oceanicznych. Aktualnie doświadczamy czwartego globalnego wybielenia koralowców, które rozpoczęło się na początku 2023 r. W jego wyniku ponad trzy piąte – 62,9 proc. – raf koralowych na świecie poważnie ucierpiało. Bielenie dotknęło rafy koralowe we wszystkich głównych basenach oceanicznych, w tym Wielką Rafę Koralową, Karaiby, Morze Czerwone, a także części Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku.
Działalność człowieka jest kluczowym czynnikiem odpowiedzialnym za wzrost temperatury oceanów. Od 1971 r. oceany zaabsorbowały ponad 90 proc. nadmiaru ciepła generowanego przez gazy cieplarniane, co znacząco podniosło temperaturę wód morskich. Ten niezwykły wzrost temperatury wody jest bezprecedensowym czynnikiem stresowym dla koralowców, prowadzącym do tego, że wydalają one symbiotyczne glony, które żyją w ich tkankach. Taki proces powoduje ich wybielanie. Jeśli stres cieplny utrzymuje się przez dłuższy czas, może to prowadzić do umierania koralowców. W związku z tym, długotrwałe ekspozycje na podwyższone temperatury stanowią poważne zagrożenie dla przetrwania raf koralowych.
Zakwaszenie oceanów
Zakwaszanie oceanów stanowi kolejny poważny skutek wzrostu stężenia dwutlenku węgla w atmosferze. Oceany absorbują około 30 proc. emitowanego przez człowieka CO2, co prowadzi do procesu chemicznego, w wyniku którego tworzy się kwas węglowy. Ten proces skutkuje obniżeniem pH wód morskich, co jest równoznaczne z ich zakwaszeniem. Od początku rewolucji przemysłowej, czyli przez ostatnie 200 lat, pH oceanów obniżyło się o około 0,1 jednostki pH, co odpowiada wzrostowi kwasowości o 26 proc.
Zakwaszenie wód morskich ma negatywny wpływ na koralowce, utrudniając im proces tworzenia wapiennych szkieletów, które są niezbędne dla ich struktury i przetrwania. Obniżone stężenie jonów węglanowych, niezbędnych do budowy tych szkieletów, sprawia, że koralowce stają się bardziej podatne na uszkodzenia zarówno mechaniczne, jak i biologiczne. Ponadto, zakwaszone środowisko wpływa niekorzystnie na procesy reprodukcyjne i wzrost larw koralowców, co stanowi poważne zagrożenie dla bioróżnorodności morskiej.
Zanieczyszczenia i niszczenie siedlisk
Substancje chemiczne takie jak pestycydy, metale ciężkie oraz inne związki organiczne mogą wywierać toksyczny wpływ na koralowce i inne morskie organizmy. Obecność mikroplastiku w oceanach stanowi kolejne zagrożenie, ponieważ koralowce mogą go połykać, co prowadzi do ich osłabienia. Dodatkowo, odpady plastikowe nie tylko uszkadzają koralowce fizycznie, lecz mogą także służyć jako wektory przenoszące patogeny i toksyny, które wywołują choroby.
Nadmierne połowy stanowią kolejne poważne zagrożenie dla raf koralowych. Destrukcyjne techniki rybackie, takie jak używanie dynamitu lub trawlerów dennych, mogą bezpośrednio niszczyć struktury raf koralowych. Eliminacja kluczowych gatunków ryb, które kontrolują populacje glonów, może prowadzić do nadmiernego wzrostu glonów konkurujących z koralowcami o przestrzeń i światło.
Turystyka i rozwój infrastruktury przybrzeżnej również negatywnie wpływają na te delikatne ekosystemy. Intensywny ruch turystyczny, zwłaszcza w popularnych miejscach nurkowych, może prowadzić do fizycznych uszkodzeń raf, a ścieki i odpady z hoteli i innych obiektów turystycznych mogą przyczyniać się do eutrofizacji wód, sprzyjającej wzrostowi szkodliwych glonów. Ponadto, budowa infrastruktury przybrzeżnej, takiej jak porty, drogi i obiekty mieszkalne, często prowadzi do zanieczyszczenia wód oraz degradacji naturalnych siedlisk koralowców.
Co się stanie, gdy znikną rafy koralowe?
Zagrożenie dla raf koralowych niesie za sobą katastrofalne konsekwencje zarówno dla ekosystemów morskich, jak i dla nas. Oto niektóre kluczowe następstwa wynikające z ich ewentualnego zaniku:
- Utrata bioróżnorodności – rafy koralowe stanowią siedlisko dla około 25 proc. wszystkich morskich gatunków. Ich zanik mógłby spowodować masowe wymieranie wielu gatunków ryb, bezkręgowców i innych morskich organizmów.
- Zaburzenie łańcuchów pokarmowych – jako kluczowe ogniwo morskich łańcuchów pokarmowych, rafy koralowe odgrywają fundamentalną rolę w utrzymaniu równowagi ekosystemów oceanicznych. Ich brak mógłby prowadzić do globalnych zaburzeń ekologicznych.
- Ochrona wybrzeży – rafy koralowe pełnią funkcję naturalnych barier ochronnych, osłaniając wybrzeża przed erozją oraz siłą fal sztormowych i tsunami. Ich degradacja odsłoniłaby wiele obszarów przybrzeżnych na niszczycielskie działanie sił natury.
- Gospodarka i turystyka – rafy koralowe są niezbędne dla wielu lokalnych gospodarek, zwłaszcza w sektorach turystycznym i rybackim. Ich zanik mógłby prowadzić do znaczących strat ekonomicznych, wpływając na życie milionów osób.
- Zasoby rybne – w wielu społecznościach, zwłaszcza w krajach rozwijających się, rafy koralowe stanowią kluczowe źródło pożywienia. Ich zniknięcie ograniczyłoby dostęp do zasobów rybnych, pogłębiając problematykę bezpieczeństwa żywnościowego.
- Zmiana klimatu – rafy koralowe przyczyniają się do sekwestracji węgla, co ma kluczowe znaczenie w regulacji zawartości dwutlenku węgla w atmosferze. Ich zanik mógłby osłabić zdolność oceanów do absorpcji tego gazu, przyspieszając tym samym zmiany klimatyczne.
W obliczu tych zagrożeń, ochrona raf koralowych jest nie tylko kwestią ochrony środowiska, ale również fundamentalną sprawą ochrony dobrobytu ekonomicznego i społecznego na całym świecie.
Zdj. główne: LI FEI/Unsplash
