Raport Komisji Europejskiej BIOCLIMA

W unijnym pakiecie Gotowi na 55 oraz w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 podkreślono rolę, jaką sektory rolnictwa i leśnictwa będą odgrywać w przeciwdziałaniu zmianie klimatu, w ochronie środowiska oraz zachowaniu lub odbudowie różnorodności biologicznej. W dniu 13 sierpnia 2024 r. Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej opublikowała raport techniczny pod nazwą BIOCLIMA: Ocena strategii Unii Europejskiej w zakresie różnorodności biologicznej i klimatu.

Zawiera on przegląd i ocenę polityk UE w zakresie użytkowania gruntów w różnych celach, od leśnictwa i produkcji żywności, przez łagodzenie zmiany klimatu i ochronę różnorodności biologicznej, po ocenę jej wpływu na różnorodność biologiczną (np. stan ochrony gatunków oraz zasięg i stan ekosystemów), na zasoby oraz przepływy węgla. Opisuje on scenariusze, które dotyczą polityki i działań w zakresie użytkowania gruntów na rzecz ochrony różnorodności biologicznej oraz redukcji emisji w kontekście oszacowania ich wpływu na różne cele Europejskiego Zielonego Ładu. Raport dostępny jest na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

Raport BIOCLIMA

Opublikowany 13 sierpnia 2024 r. raport zawiera odpowiedzi na pytania:

• Jaki wpływ na różnorodność biologiczną ma planowane użytkowanie gruntów w ramach scenariusza referencyjnego (tj. w przypadku braku Gotowi na 55 i unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej) oraz w jaki sposób środki mające na celu osiągnięcie celów klimatycznych dla sektorów LULUCF wpłyną na różnorodność biologiczną w porównaniu ze scenariuszem referencyjnym.
• Jaki byłby wkład rozwiązania alternatywnego w łagodzenie zmiany klimatu?
• Jaki jest łączny wpływ polityki klimatycznej i różnorodności biologicznej na zmianę użytkowania gruntów i powiązane z tym emisje?
• Które kombinacje łagodzenia zmiany klimatu i środków ochrony różnorodności biologicznej dają pozytywne efekty dodatkowe, a które mają przeciwstawny wpływ na użytkowanie gruntów i emisję gazów cieplarnianych?
• Na co łączny wpływ ma polityka klimatyczna i dotycząca różnorodności biologicznej?
• Które połączenia łagodzenia zmiany klimatu i środków ochrony różnorodności biologicznej przynoszą pozytywne skutki dodatkowe, a które mają przeciwstawny wpływ na różnorodność biologiczną?
• Jakie są najważniejsze luki w danych i modelach, które należy wyeliminować? Czy ukierunkowane są na poprawę oceny zasobów węgla i wpływu polityk zagospodarowania przestrzennego na różnorodność biologiczną?

Raport jest wynikiem prac zleconych przez Dyrekcję Generalną ds. Środowiska Komisji Europejskiej.

Scenariusze w ramach raportu BIOCLIMA

Raport opisuje cztery różne zestawy scenariuszy, które odzwierciedlają politykę użytkowania gruntów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i ochrony różnorodności biologicznej. Należą do nich:

• Scenariusz referencyjny;
• Scenariusze polityki klimatycznej:
  • Scenariusz niskiego zapotrzebowania na biomasę;
  • Scenariusz wysokiego zapotrzebowania na biomasę;
  • Scenariusz dotyczący niskiej biomasy z polityką LULUCF;
• Scenariusze polityki różnorodności biologicznej;
• Zintegrowane scenariusze polityki.

Scenariusz referencyjny BIOCLIMA jest oparty bezpośrednio na oficjalnym scenariuszu referencyjnym Unii Europejskiej 2020, który był wykorzystywany do modelowania polityki UE w zakresie energii i klimatu. W scenariuszach polityki różnorodności biologicznej symuluje się potencjalne wdrożenie przepisów o przywracaniu przyrody, a także ochronę wszystkich starodrzewów i lasów.

Niektóre odpowiedzi na zadane pytania

Raport wskazuje, że w przypadku braku jakiejkolwiek polityki klimatycznej lub polityki dotyczącej różnorodności biologicznej, makroekonomiczne, demograficzne i technologiczne czynniki zmian mogą w dalszym ciągu wywierać presję na siedliska gatunków, co może skutkować spadkiem ich liczebności w perspektywie do połowy stulecia. Wyniki scenariuszy sugerują ochronę wszystkich istniejących starodrzewów i lasów pierwotnych, a także tych, które są bliskie uznaniu za starodrzewy, w połączeniu z gospodarką lasami naturalnymi z wydłużonym czasem rotacji (na przykład od 60 do 80 lat w lasach śródziemnomorskich, umiarkowanych lub brzozowych oraz od 90 do 110 lat w lasach borealnych), proponują kompromis pomiędzy utrzymaniem lasów produkcyjnych, przywróceniem emisji dwutlenku węgla do połowy XXI wieku i utrzymanie wystarczających siedlisk dla gatunków leśnych.

W perspektywie długoterminowej (do 2050 r.) korzyści netto w zakresie łagodzenia zmiany klimatu będą umiarkowane i wynikające ze zwiększonych wysiłków na rzecz ochrony i renaturyzacji poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych z gospodarki leśnej.

Oczekuje się, że te zmiany w praktykach gospodarki leśnej wpłyną na obieg węgla w lasach na różne sposoby, w zależności od początkowej trajektorii procesów zarządzania oraz lokalnych warunków klimatycznych i glebowych.

Raport wskazuje, że cena emisji dwutlenku węgla może stworzyć zachętę finansową do ograniczenia wylesiania oraz do zmniejszenia intensyfikacji gospodarki gruntami uprawnymi i użytkami zielonymi w celu ograniczenia emisji z LULUCF. Autorzy raportu wskazują, że w ten sposób stworzona zostanie potencjalna synergia między polityką klimatyczną a polityką dotyczącą różnorodności biologicznej. Ponadto prognozowane systemowo spadki intensywnie zarządzanych gruntów uprawnych mogłyby przynieść pewne korzyści, gdyby wiązało się to ze zmniejszeniem intensywności gospodarowania, np. w wyniku działań renaturyzacyjnych.

Luki w danych i modelach

W raporcie wskazuje się, że jeśli chodzi o wskaźniki różnorodności biologicznej, skutki zmiany klimatu (zarówno w postaci zdarzeń ekstremalnych, takich jak pożary, jak i zmiany zasięgu gatunków) nie są obecnie uwzględniane w modelach, co oznacza, że zaobserwowane zjawiska z pewnością są niedoszacowane. Wskazuje się również, że kluczową luką w danych jest brak informacji na temat wpływu ograniczania stosowania nawozów i pestycydów na plony oraz przejścia z rolnictwa konwencjonalnego na organiczne.

Autorzy raportu wskazują, że w trakcie realizacji projektu BIOCLIMA opracowane zostały Plany Strategiczne Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), które proponuje się wziąć pod uwagę przy opracowaniu w przyszłości nowych scenariuszy integrujących WPR i celów strategii Od pola do stołu.