Rekiny wielorybie w stanie zagrożenia – największe ryby świata znikają bez śladu

Jeden z najpiękniejszych i najbardziej charyzmatycznych gatunków morskich jest radykalnie wyniszczany przez wielkie statki oceaniczne. Imponujące rekiny wielorybie znalazły się w świetle reflektorów po publikacji najnowszego badania naukowców z uniwersytetu w Southampton. Od 2016 r. ich populacja stale maleje, a według Czerwonej Księgi IUCN w skali globalnej gatunek ma już status zagrożonego wyginięciem. Brytyjscy badacze zidentyfikowali obszary najwyższego ryzyka śmiertelnych kolizji.

Transport morski w roli seryjnego mordercy

Rekiny wielorybie (Rhicodon typus) zamieszkują tropikalne strefy wszystkich oceanów świata. Te mierzące nawet ponad 18 m giganty potrzebują do życia wody o temperaturze minimum 21 °C – niestety środowisko ich życia nakłada się terytorialnie z obszarem wysokiej intensywności transportu morskiego. W ciągu ostatnich 16 lat światowa flota handlowa dwukrotnie zwiększyła swoją liczebność. W rezultacie ponad 100 tys. statków przemierza dziś morza i oceany przewożąc towary z jednego kraju do drugiego. Prognozy mówią, że w przeciągu kolejnych trzech dekad ta liczba może zwiększyć się o dalszych 1200 proc.!

Wielkie kontenerowce nie tylko znacząco zwiększają bilans emisji i zanieczyszczeń przedostających się do ekosystemów morskich. Nawet 75 gatunków wodnych podlega też ryzyku śmiertelnych kolizji, które mogą poważnie zachwiać ich populacjami – należą do nich m.in. rekiny wielorybie.

Obszary najwyższego ryzyka kolizji

Badanie opublikowane w czasopiśmie naukowym Science of the Total Environment identyfikuje obszary, w których największe ryby świata podlegają największemu zagrożeniu ze strony statków. Ich wyznaczenie było nie lada wyzwaniem, ponieważ w przeciwieństwie do morskich ssaków rekiny wielorybie po śmierci toną – ich ciała opadają więc w głębiny bez śladu. Dlatego naukowcy z Southampton zaprosili do współpracy 75 ekspertów morskich z całego świata, których dane pozwoliły wyznaczyć tzw. konstelacje, czyli zgrupowania olbrzymich rekinów.

Rekiny wielorybie prowadzą co prawda samotniczy tryb życia, ale regularnie gromadzą się w celu wspólnego poszukiwania pożywienia. To właśnie owe konstelacje wyznaczają miejsca, gdzie ryzyko śmierci wskutek zderzenia z kadłubem masywnego metalowego statku jest największe. Badanie zidentyfikowało 107 stref w 26 państwach świata, w których zaobserwowano łącznie 13 tysięcy osobników, a więc ponad połowę globalnej populacji. W 39 obszarach szczytowa sezonowa obecność rekinów wielorybich koliduje z okresami najwyższej intensywności transportu morskiego, które trwają nawet kilka miesięcy w roku.

Biorący udział w badaniu przedstawiciel Fundacji Morskiej Megafauny (MMF), dr Chris Rochner, wskazuje, że w niektórych siedliskach olbrzymich rekinów zaobserwowano nawet kilka statków na 1 km. Wokół meksykańskiej wyspy Isla Mujeres miesięcznie przez konstelację przepływa aż 56 dużych jednostek transportowych. Za najbardziej zagrożone strefy uznano również:

• wybrzeże Ekwadoru;
• północną część Zatoki Meksykańskiej;
• malezyjskie wyspy Kota Kinabalu i Redang;
• wyspę Pintuyan na Filipinach;
• wybrzeże Musandam w Omanie;
• Seszele;
• strefę wokół Tajwanu.

Czy rekiny wielorybie mają szanse na przetrwanie?

Identyfikacja zagrożenia to zaledwie pierwszy krok w kierunku walki o uratowanie największych ryb świata przed zagładą. Kierownik badania, dr Freya Womersley, podkreśla, że teraz potrzebne jest wprowadzenie środków zaradczych, które ograniczą ryzyko kolizji w obrębie rekinich konstelacji. W ramach sugestii dla organów decyzyjnych i prawodawczych naukowcy przygotowali symulację ruchu statków w Zatoce Meksykańskiej.

Okazało się, że już ograniczenie prędkości o 75 proc. w strefach zwiększonej obecności rekinów wielorybich da im ogromne szanse na uniknięcie zderzenia, przy niewielkim koszcie dla transportu morskiego. Przepisowe ograniczenia prędkości mogłyby być wprowadzane sezonowo i dotyczyłyby również mniejszych statków, które choć nie zabijają, bywają przyczyną poważnych kontuzji.

Jako jeszcze bardziej racjonalne wskazuje się zmodyfikowanie kursów statków, które zwiększyłoby czas ich podróży zaledwie o 0,5 proc. (przy 1,1 proc. wydłużeniu trasy), ale pomogłoby oszczędzić życie wielu podmorskich istot. Zdaniem badaczy konstelacje rekinów wielorybich są relatywnie małe i zmiana kursu o zaledwie 22 km mogłaby pozwolić na szybki transport, ale bez ofiar.

Rekiny wielorybie można więc uratować bez wielkiego kompromisu ze strony przemysłu transportowego. W przypadku tak globalnego gatunku konieczna jest jednak międzynarodowa współpraca i zwiększenie ogólnej świadomości na temat cichych i niewidzialnych zabójstw pod powierzchnią morza.