Rusza sezon polowań na ptaki wodne!

We wrześniu dzieci kończą zabawę, wracając do szkół, a dorośli nierzadko dopiero zaczynają się bawić, polując na obszarach wodnych i błotnych. Od pierwszego dnia dziewiątego miesiąca można pozyskiwać w Polsce: łyski, słonki, niektóre gatunki dzikich gęsi (gęgawy, białoczelne, a także zbożowe) i dzikich kaczek (cyraneczki, czernice, głowienki oraz krzyżówki). Mamy wrzesień, więc ruszył sezon polowań na ptaki.

Sezon polowań na ptaki – ramy czasowe

Sezon polowań na ptaki w większości przypadków potrwa do końca roku. Jedynie do dzikich gęsi w większości województw wolno strzelać nieco krócej – do 21 grudnia. W dolnośląskim, lubuskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim – do końca miesiąca. Ornitolodzy alarmują, że od kilku lat nawet ¹/₃ ptactwa zabijanego podczas legalnych polowań, teoretycznie prowadzonych przez doświadczonych, uczciwych myśliwych, to gatunki chronione prawem w Polsce oraz Wspólnocie Europejskiej. Ktoś powie „Oj tam! oj tam! Przecież u nas ochronie podlegają wszystkie gatunki rodzime, nawet te bardzo liczne i nader szkodliwe dla gospodarki, jak kormoran, czaple i szpak”. Otwierający się właśnie sezon polowań na ptaki jest dla wielu osób okazją do realizacji nie zawsze zgodnych z prawem planów.

Spośród gatunków chronionych Załącznikiem I Dyrektywy Ptasiej oraz Konwencją Ramsarską myśliwi często strzelają: cyranki, perkozy dwuczube, łabędzie nieme, śmieszki oraz mewy białogłowe. Notowano również zabijanie m.in. czapli białych, bąków, dubeltów, rybitw czy błotniaków (Skakuj, 2020).

Polowanie na ptaki – sposób na rozwiązywanie problemów

Stawy rybne oraz zbliżone do nich akweny (starorzecza, wypełnione wodą żwirowiska) to ulubione tereny łowieckie w naszym kraju. Legalnemu pozyskaniu łyski i dzikich kaczek towarzyszy śmierć tak mało licznych i bliskich wymarciu gatunków, jak hełmiatka (liczebność podlega znacznym fluktuacjom, szacowana ostatnio na 15-48 par w całym kraju) oraz podgorzałka (około 29-130 par w całej Polsce) (Skakuj, 2020; Wilk i in., 2020).

Skąd się biorą tego typu pomyłki?

1. Z ograniczonej widoczności. Do ptaków wodnych i błotnych zazwyczaj strzela się o zmierzchu lub o brzasku. Człowiek, jako typowo dzienny wzrokowiec, orientuje się o tej porze nawet gorzej niż w środku nocy, o czym doskonale wiedzą chociażby kierowcy i policjanci drogówki. Co gorsze, ptaki tworzą stada mieszane, co dodatkowo utrudnia rozróżnianie ich podczas szarówki wieczornej i porannej (Skakuj 2020).
2. Z braku wiedzy oraz nadmiernej pewności siebie. Teoretycznie wszyscy myśliwi zrzeszeni w PZŁ lub jego zagranicznych odpowiednikach przeszli odpowiednie szkolenia, poza tym stale podnoszą swoje kwalifikacje. W praktyce ludzie sądzą, że mamy w Polsce po jednym gatunku dzikiej gęsi, dzikiej kaczki oraz kurki wodnej. O ile odróżnianie gatunków dzikich kaczek w czasie obserwacji dojrzałych kaczorów w szacie godowej jest łatwe i przyjemne (gdyby nie było, nie przybywałoby tak szybko ptasiarzy-amatorów), o tyle odróżnianie gatunków u samic, piskląt, wreszcie samców poza sezonem godowym to wyższa szkoła jazdy. Jeszcze trudniejsza bywa identyfikacja dzikich gęsi o słabym dymorfizmie płciowym. Stąd nieustanne dyskusje faunistów na temat faktycznej liczebności wielu gatunków, nie wspominając o notowaniach form rzadkich czy przylatujących do Polski sporadycznie (Skakuj, 2020).
3. Cwaniactwa. Legalne polowania jesienno-zimowe pozwalają „przykryć” pozyskanie kłusownicze oraz tępienie gatunków uważanych za szkodliwe dla rybactwa i rolnictwa. Z rybakami i wędkarzami konkurują od lat: kormoran, czaple siwe i białe, bąk, bączek, błotniak stawowy oraz rybołów. Zdaniem rolników za straty w oziminach i na łąkach kośnych odpowiadają dzikie gęsi i kaczki. Sadownikom zależy na ostatecznym rozwiązaniu problemu szpaków, które lubią nocować po trzcinowiskach. Nawet palenie jaskółek w szuwarach i oczeretach stało się akceptowalne społecznie, odkąd unijne przepisy sanitarne objęły polskie obory i chlewnie. Formalnie grozi za nie nawet więzienie.

Osobnym problemem bywa stopień zagrożenia poszczególnych gatunków w skali Polski, UE oraz świata. Na czernicę wolno polować, choć według najnowszej Czerwonej Listy Ptaków Polski jest ona równie bliska wybicia, jak dajmy na to charyzmatyczne gatunki sów: puchacz i włochatka czy skrzydlaty symbol Puszczy Białowieskiej – dzięcioł trójpalczasty. Wszystkie te gatunki otrzymały taką samą kategorię zagrożenia: near threatened – NT (Wilk i in., 2020).

Sezon polowań na ptaki bodźcem do zmian w przepisach

Przepisy łowieckie i ochronne nie zawsze nadążają za zmianami w systematyce ptaków. Dość wspomnieć o niedawnym rozdzieleniu szeroko ujmowanej gęsi zbożowej na dwa gatunki: gęś tundrową oraz właściwą, , znacznie rzadszą w Polsce gęś zbożową. Liczebność tej pierwszej szacowano w latach 2013-2018 na 67-203 tys. osobników przelotnych oraz zimujących, drugiej tylko na 7–23 tys.

Zważywszy jednak na poziom trudności, porównywalny do oznaczania dużych gatunków mew oraz ich mieszańców, trzeba przyznać, że oceny liczebności obu krytycznych gatunków gęsi także są mocno zgrubne (Chodkiewicz i in., 2019; Krajewski, 2020). Osoby odpowiedzialne za polskie ustawodawstwo w tej kwestii powinny dokładniej przyjrzeć się tematowi. Być może w tym roku jest już na to za późno, ponieważ sezon polowań na ptaki się rozpoczął, ale nie zmienia to faktu, że w przyszłości konieczne są zmiany i doprecyzowanie przepisów.

Rozpoczęty sezon polowań na ptaki, to jedno z wielu wyzwań, przed jakimi stają te stworzenia. O kolejnym, bardzo istotnym, można przeczytać w artykule: “Wpływ rosnącego kryzysu wodnego na ptaki wędrowne“.

---

W artykule korzystałem m.in. z prac:

[1] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L. 2019. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013-2018: stan, zmiany, zagrożenia. Biuletyn Monitoringu Przyrody 20: 1-80.

[2] Krajewski Ł. 2020. Rozpoznawanie gęsi zbożowej i tundrowej. Ornitho.pl https://www.pnujsciewarty.gov.pl/plik,465,rozpoznawanie-gesi-tundrowej-a-zbozowej-artykul-z-ornitho-pl.pdf [5.09.2023]

[3] Skakuj M. 2020. Problemy z identyfikacją ptaków w warunkach polowania. W: Koalicja Niech żyją! (red.) 2020. Wniosek o moratorium na polowanie na dzikie ptaki https://issuu.com/moratorium/docs/moratorium/70 [4.09.2023]

[4] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L. 2020. Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki.

[5] https://www.pzlow.pl/gatunki-zwierzat/ [5.09.2023]

[6] http://rybolowy.pl/ [5.09.2023]

[7] https://pomorska.pl/za-zabicie-ptaka-mozna-trafic-do-wiezienia-nawet-na-dwa-lata/ar/7051737 [5.09.2023]