Śladami jednorożca, czyli poszukiwania ostatnich saoli na Laosie

Saola nazywana jest azjatyckim jednorożcem, mimo że tak naprawdę ma dwa smukłe rogi. Ten tajemniczy ssak skrywa się w górskich lasach Laosu i Wietnamu, a od momentu odkrycia udokumentowano go w naturze zaledwie kilkukrotnie. Dziś saola należy do najbardziej zagrożonych gatunków świata, a naukowcy i organizacje przyrodnicze podejmują wysiłki, by ochronić ją przed wymarciem.

Saola – odkrycie, które zaskoczyło świat nauki

Saola (Pseudoryx nghetinhensis) została opisana dopiero w 1992 r., kiedy badacze z Muzeum Historii Naturalnej w Hanoi natrafili na nietypowe rogi w wiosce w Laosie. Szybko okazało się, że należą do zupełnie nieznanego gatunku dużego ssaka kopytnego z rodziny wołowatych.

Było to jedno z najważniejszych zoologicznych odkryć XX w. – rzadko zdarza się, by w tak późnym okresie udokumentowano tak duże, nieznane wcześniej nauce zwierzę. Saola od razu trafiła na listę gatunków zagrożonych, a w 2006 r. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) zmieniła jej klasyfikację na gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem.

Ostatnie ślady w Laosie i Wietnamie

Od momentu odkrycia naukowcy mieli niezwykle mało okazji do obserwacji saoli w naturze. Istnieją nieliczne fotografie z fotopułapek – m.in. z 1999 r. z Laosu i z 2013 r. z prowincji Bolikhamxay w Wietnamie. W Zoologicznym Muzeum w Kopenhadze można obejrzeć skórę, rogi i fragmenty czaszki jednego z osobników.

WWF podaje, że ostatnie wiarygodne obserwacje pochodziły z wietnamskich rezerwatów w prowincjach Thua Thien Hue i Quang Nam, gdzie prowadzono monitoring bioróżnorodności. W Laosie warunki tropienia są jeszcze trudniejsze – rozległe lasy i ograniczona infrastruktura utrudniają systematyczne badania, a saola uporczywie unika kontaktu z człowiekiem.

Warto przeczytać: Lukratywne biopiractwo, czyli jak rozkradana jest różnorodność biologiczna świata

Zagrożenia i przyczyny dramatycznego spadku liczebności

Najpoważniejszym zagrożeniem dla saoli jest kłusownictwo. Choć sama nie jest celem polowań, często wpada w sidła zastawiane na inne gatunki, np. sarny lub dziki. Takie pułapki są powszechne w całym regionie i stanowią śmiertelne zagrożenie dla lokalnych zwierząt.

Dodatkowo lasy Annamitów zanikają w szybkim tempie z powodu wylesiania, budowy dróg i ekspansji rolnictwa. Fragmentacja siedlisk sprawia, że pojedyncze populacje są coraz bardziej izolowane i nie mają możliwości swobodnej wymiany genów. Azjatycki jednorożec jest coraz bardziej zagrożony wyginięciem.

Nadzieja w ochronie i lokalnych inicjatywach

Mimo skrajnie trudnej sytuacji saola nie jest jeszcze gatunkiem straconym. WWF i inne organizacje wspierają tworzenie w Wietnamie nowych rezerwatów, które mają zapewnić ostatnim populacjom choć częściowe bezpieczeństwo. W 2011 r. w prowincji Quang Nam utworzono specjalne obszary ochronne dla saoli i innych rzadkich ssaków.

Równolegle prowadzi się szkolenia dla strażników parków narodowych i edukuje lokalne społeczności, by ograniczać stosowanie sideł. Trwają również międzynarodowe dyskusje nad stworzeniem programu hodowli zachowawczej w ośrodkach ex-situ, choć do tej pory żaden osobnik nie przeżył w niewoli wystarczająco długo, by to się powiodło. Badacze podkreślają, że sukces będzie możliwy jedynie wtedy, gdy ochrona siedlisk zostanie połączona z aktywnym zaangażowaniem mieszkańców regionu.

Może cię zainteresować: Europejskie Dni Ptaków 2025 już w ten weekend. Dołącz do ptakoliczenia!

Poszukiwania azjatyckiego jednorożca

Szacuje się, że w naturze mogło przetrwać od kilkudziesięciu do kilkuset saoli, dlatego każdy sygnał o ich obecności budzi ogromne emocje. Badacze ustawiają fotopułapki w trudno dostępnych dolinach, a materiał genetyczny próbują pozyskiwać nawet z odchodów czy sierści. Pomagają im mieszkańcy wiosek, którzy czasem natrafiają na charakterystyczne tropy.

Poszukiwania prowadzone w górach Annamitów są powolne i wymagają wielotygodniowych przepraw przez gęste lasy. Każdy ślad saoli daje badaczom nadzieję, ale jednocześnie przypomina, jak blisko granicy wyginięcia jest gatunek, o którym wciąż wiemy tak niewiele.

---

zdj. główne: Thu Le/Flickr