English
Ścieki od lat poddawane są analizom pod kątem występujących w nich substancji, które mogłyby zaszkodzić środowisku i naszemu zdrowiu. Jednak ścieki mogą stać się także cennym źródłem wiedzy na temat rozprzestrzeniania się wirusów, zażywanych leków czy nawyków związanych z zażywaniem narkotyków. Opublikowano najnowsze wyniki europejskiego projektu, w którym przeanalizowano ścieki od około 54 mln osób w rekordowej liczbie 104 europejskich miast z 21 krajów. Badano występowanie nielegalnych substancji, w tym kokainy i ketaminy. Wyniki opublikowano również w formie graficznej (mapy), która ułatwia ich interpretację.
Europejskie badanie ścieków
Najnowsze wyniki europejskiego projektu związanego z analizą ścieków pod kątem występowania w nich substancji odurzających zostały opublikowane na stronach Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA). Przy realizacji współpracowała także grupa SCORE. W prace nad projektem zaangażowano naukowców zajmujących się różnymi obszarami badawczymi, w tym chemią analityczną, fizjologią i biochemią, inżynierią ściekową, epidemiologią i statystyką.
W omawianym projekcie przeanalizowano ścieki, aby zbadać zachowania ludności związane z zażywaniem narkotyków. Wyniki dostarczają cennego obrazu skali obiegu używek, ujawniając wyraźne różnice geograficzne pomiędzy poszczególnymi krajami i miastami. Próbki pobierano z miejskich oczyszczalni od marca do kwietnia 2022 r. i przebadano je pod kątem występowania pięciu nielegalnych substancji – kokainy, amfetaminy, metamfetaminy, MDMA, ketaminy oraz konopi indyjskich. We wszystkich lokalizacjach zastosowano tę samą metodę badawczą, co umożliwiło kontrolę jakości oraz ułatwiło porównanie wyników.
Ścieki – co ujawniło badanie?
Analiza ścieków wykazała pewne schematy w rozkładzie czasowym zażywania nielegalnych substancji. Ponad trzy czwarte miast wykazywało wyższe stężenia pozostałości kokainy, ketaminy i MDMA w weekendy, natomiast w przypadku pozostałych używek ten rozkład był bardziej równomierny w ciągu całego tygodnia.
Wyniki wskazują na stały wzrost ilości wykrywanej kokainy (badania tej substancji prowadzono od 2016 r.), pomimo pewnych wahań podczas pandemii. Metamfetaminę wykryto przede wszystkim w Czechach i na Słowacji, w Niemczech i Turcji. Spośród 60 miast, które posiadały dane za lata 2021 i 2022, ponad połowa zgłosiła wzrost ilości tej substancji w badanych ściekach. Ze względu na zwiększoną dostępność ketaminy w Europie konieczne było dołączenie jej do puli badanych substancji. Największe ładunki stwierdzono w ściekach w miastach Włoch, Danii, Portugalii i Hiszpani.
Wyniki badania zostały opublikowane w formie mapowej, co pozwala na przyjrzenie się zróżnicowaniu ilościowemu i rozkładowi przestrzennemu. Wnioski z badania tłumaczą te rozbieżności różnicami geograficznymi, społecznymi i demograficznymi. W większości krajów, w dużych miastach, w porównaniu z mniejszymi, wykryto zwiększone zużycie kokainy, metamfetaminy i MDMA. Nie zauważono znacznych różnic w przypadku amfetaminy i konopi indyjskich.
Potencjał badawczy i wartość społeczna
Wczesne i ukierunkowane badania, które pozwalają na identyfikowanie nowych substancji psychoaktywnych, są cennym źródłem informacji w kontekście zdrowia publicznego, zapobiegania społecznym problemom oraz podejmowania lokalnych czy centralnych decyzji politycznych. Są pewnego rodzaju ostrzeżeniem przed problemami, z którymi przyjdzie się zmierzyć m.in. służbie zdrowia czy opiece społecznej. Należy również zwrócić uwagę, iż badanie w ściekach nielegalnych substancji może przyczynić się do wykrycia konkretnych punktów (np. dzielnic miast, ulic), w których ma miejsce produkcja narkotyków syntetycznych oraz wskazać lokalizacje z większym popytem na nielegalne środki.
Alexis Goosdeel, dyrektor EMCDDA: „Próbki ścieków mogą opowiadać odkrywcze historie o życiu społeczności i mogą stanowić wczesne ostrzeżenie o pojawiających się zagrożeniach dla zdrowia. Dzisiejsze ustalenia z rekordowej liczby 104 miast przedstawiają obraz problemu narkotykowego, który jest zarówno powszechny, jak i złożony, a wszystkie sześć substancji wykryto w prawie każdym miejscu. Obecnie ugruntowana nauka i nadzór nad ściekami zapewniają nam coraz większy wgląd w dynamikę używania i podaży narkotyków. Zachęcił nas również jego rosnący potencjał w zakresie ukierunkowania i oceny lokalnych reakcji na zdrowie publiczne i inicjatyw politycznych”.
Warto zatem pamiętać, że ścieki, nawet jeśli to „śmierdzący” pod wieloma względami temat, powinny znaleźć się w kręgu naszych zainteresowań, a wyniki ich analiz mogą być cennym źródłem informacji.
