Sektor LULUCF czekają zmiany. Trwają konsultacje rejestru Unii

Sektor LULUCF (land use, land use change and forestry) to użytkowanie i zmiana użytkowania gruntów oraz leśnictwo. Do 5 maja 2025 r. potrwają konsultacje społeczne projektu rozporządzenia delegowanego Komisji Europejskiej w sprawie rejestru mającego na celu ustanowienie zasad rozliczania emisji i pochłaniania w odniesieniu do gruntów zalesionych i gruntów wylesionych.

Rozporządzenie (UE) 2018/841 upoważniło również KE do przyjmowania aktów delegowanych w celu uzupełnienia rozporządzenia poprzez ustanowienie przepisów dotyczących rejestrowania i prawidłowego przeprowadzania operacji w rejestrze Unii, który zapewnia prawidłowe rozliczanie operacji związanych z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem.

Nowe przepisy dla rejestru Unii – kluczowy element realizacji celu klimatycznego UE

Konsultowany projekt aktu delegowanego ma wprowadzić niezbędne przepisy w odniesieniu do rozporządzenia (UE) 2019/1122 w sprawie rejestru Unii, którego celem jest między innymi zapewnienie wkładu sektora użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa w zmniejszenie emisji netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. oraz zagwarantowanie, że wniesie on zrównoważony i przewidywalny długoterminowy wkład w realizację unijnego celu neutralności klimatycznej.

KE zachęca wszystkich zainteresowanych do składania opinii, uwag i propozycji do 5 maja 2025 r. poprzez stronę internetową. Wyniki konsultacji zostaną opublikowane 8 tygodni po zamknięciu procedur i będą dla KE cennym źródłem informacji przy opracowywaniu ostatecznego kształtu tej inicjatywy.

Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu określiła założenia międzynarodowej współpracy dotyczącej ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za zjawisko globalnego ocieplenia. Początkowo nie zawierała żadnych wiążących obowiązków dotyczących ograniczenia emisji. Z czasem ustanowiono protokoły wprowadzające limity emisji gazów cieplarnianych.

Jednym z nich jest Protokół z Kioto, który wskazuje konieczność ograniczenia emisji 6 gazów cieplarnianych: dwutlenku węgla (CO₂), metanu (CH₄), podtlenku azotu (N₂O), fluorowęglowodorów (HFCs), perfluorowęglowodorów (PFCs) i sześciofluorku siarki (SF₆).

Kolejnym ważnym etapem było podpisanie Porozumienia paryskiego podczas konferencji klimatycznej w Paryżu (COP21) w grudniu 2015 r. Jest to pierwsze prawnie wiążące porozumienie w dziedzinie klimatu, do którego przystąpiło prawie 190 krajów, w tym UE i jej państwa członkowskie. UE formalnie ratyfikowała Porozumienie paryskie w dniu 5 października 2016 r., co umożliwiło jego wejście w życie w dniu 4 listopada 2016 r.

Zgodnie z porozumieniem ustalony początkowo na poziomie krajowym wkład UE zakładał ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o co najmniej 40 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. W grudniu 2020 r. UE przedstawiła zaktualizowany i zwiększony na poziomie krajowym wkład dotyczący redukcji emisji do 2030 r. o co najmniej 55 proc. względem poziomu z 1990 r.

Sektor LULUCF

Sektor LULUCF związany jest z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem. Obejmuje on gospodarowanie glebą, drzewami, roślinami, biomasą i drewnem. Jego szczególną cechą jest to, że nie tylko generuje emisje gazów cieplarnianych, lecz może także pochłaniać CO₂ z atmosfery.

Wskazuje się, że sektor użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa ma potencjał w zapewnieniu długotrwałych korzyści dla klimatu i tym samym może przyczynić się do osiągnięcia unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych, a także długoterminowych celów klimatycznych Porozumienia paryskiego. Zapewnia również biomateriały, które mogą zastępować materiały kopalne lub wysokoemisyjne, dlatego odgrywa ważną rolę w przechodzeniu na gospodarkę o niskich emisjach gazów cieplarnianych.

Przepisy odnoszące się do emisji z użytkowania gruntów i leśnictwa

Rozporządzenie (UE) 2018/841 włączyło emisje i pochłanianie gazów cieplarnianych w wyniku działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem do ram polityki klimatyczno-energetycznej.

Wskazuje ono obowiązek przyjmowania przez KE aktów delegowanych w celu ustanowienia zasad rejestrowania i dokładnego przeprowadzania następujących operacji w rejestrze Unii:

1. rejestrowanie ilości emisji i pochłaniania dla każdej kategorii rozliczania gruntów i kategorii sprawozdawczości dotyczącej gruntów w każdym państwie członkowskim;
2. dokonanie wszelkich dostosowań metodologicznych;
3. stosowanie elastyczności;
4. ocena zgodności z celami.

Informacje w zakresie realizacji powyższych obowiązków udostępniane są publicznie, natomiast wymagania dotyczące prowadzenia i utrzymania rejestru Unii i niezależnego dziennika transakcji określone zostały w rozporządzeniu delegowanym (UE) 2019/1122.

Propozycje zmian w przepisach

Wdrożenie rozporządzenia (UE) 2018/841 zostało podzielone na dwa okresy zgodności: lata 2021–2025 i 2026–2030. W trakcie każdego z nich państwa członkowskie mają możliwość zastosowania pewnych elastycznych rozwiązań w celu wypełniania obowiązków nałożonych przepisami.

Rozporządzenie LULUCF wprowadza dwa etapy rozliczenia zobowiązań:

• W etapie pierwszym, w latach 2021–2025, obowiązuje zasada braku debetu, zgodnie z którą każde państwo członkowskie zapewnia, że emisje wynikające z użytkowania gruntów są kompensowane przez pochłanianie.
• W etapie drugim, w latach 2026–2030, obowiązuje ogólnounijny cel wynoszący 310 Mt ekwiwalentu CO₂ pochłaniania netto do 2030 r. oraz indywidualne cele dla państw członkowskich.

W drugim okresie zgodności LULUCF nastąpiła zmiana metodyki stosowanej przez państwa członkowskie, co powoduje różnicę między dotychczasowymi danymi dotyczącymi inwentaryzacji gazów cieplarnianych raportowanymi przez państwa w 2020 r. (za lata 2016, 2017, 2018) oraz w 2025 r. (za lata 2021, 2022 i 2023). W 2032 r. rejestr Unii powinien obliczyć różnicę między średnimi danymi dotyczącymi inwentaryzacji gazów cieplarnianych i zagwarantować dokładne odzwierciedlenie wyniku w budżecie ustalonym dla państwa członkowskiego na jego rachunku zgodności LULUCF oraz rachunku UE.

Aby zapewnić dokładną ocenę zgodności z obowiązkami wynikającymi z rozporządzenia (UE) 2018/841 i ułatwić cały proces raportowania, rejestr Unii powinien umożliwiać automatyczne sprawdzanie każdej transakcji przeprowadzonej zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/841, a w razie potrzeby blokować transakcję, która nie jest zgodna z wymogami określonymi w tym rozporządzeniu. Aby było to możliwe, należy odpowiednio zmienić rozporządzenie delegowane (UE) 2019/1122.

KE prowadzi konsultacje projektu przepisów dotyczących rejestru

Aby osiągnąć cele rozporządzenia (UE) 2018/841, konieczne jest ustalenie zasad rozliczania odpowiednich operacji w rejestrze Unii oraz ich śledzenia.

Konsultowany do dnia 5 maja 2025 r. akt delegowany ma wprowadzić do przepisów rozporządzenia (UE) 2019/1122 w sprawie rejestru Unii niezbędne zmiany. Wpłynie on na dotychczasowe wymogi w celu uwzględnienia zasad dotyczących księgowania transakcji w ramach rejestrowania i przeprowadzania transakcji w sektorze użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa.

Celem konsultacji jest zebranie opinii wszystkich grup interesariuszy w celu pozyskania informacji odnoszących się do proponowanych zmian w dotychczasowych przepisach. Zakłada się, że konsultowany projekt rozporządzenia wejdzie w życie 20. dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE.