W Polsce powstanie nowe składowisko odpadów promieniotwórczych

Zgodnie zapowiedziami Ministerstwa Klimatu i Środowiska w Polsce powstanie nowe składowisko odpadów promieniotwórczych nisko- i średnioaktywnych krótkożyciowych (NSPOP). Aktualnie ogłoszono nabór dla gmin zainteresowanych udziałem w procesie wyboru miejsca na nowe składowisko.

Składowisko odpadów promieniotwórczych

Obecnie w Polsce od 62 lat działa Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP), które położone jest w miejscowości Różan nad Narwią w odległości ok. 90 km od Warszawy i zajmuje powierzchnię ponad 3 ha. Składowisko odpadów promieniotwórczych w Różanie znajduje się w jednym z dawnych fortów wojskowych, wybudowanych przez władze rosyjskie w latach 1905-1908. Wody gruntowe znajdują się tam pod warstwą gliny o bardzo małej przepuszczalności i warstwą gleby o właściwościach sorpcyjnych na głębokości kilkunastu metrów poniżej składowiska.

Według klasyfikacji Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej obiekt w Różanie jest typem składowiska powierzchniowego przeznaczonym do ostatecznego składowania krótkożyciowych nisko- i średnioaktywnych odpadów (o okresie połowicznego rozpadu zawartych w nich izotopów poniżej 30 lat) i zamkniętych źródeł promieniotwórczych. Służy ono również do okresowego przechowywania odpadów długożyciowych, głównie alfa-promieniotwórczych, oczekujących na umieszczenie ich w głębokim składowisku geologicznym. Składowisko odpadów promieniotwórczych w Różanie jest jedynym tego typu obiektem w naszym kraju. Ze względu na wyczerpujące się możliwości magazynowania tego typu substancji w obecnym miejscu oraz przewidywany rozwój energetyki jądrowej, który spowoduje znaczące zwiększenie ilości powstających w Polsce odpadów promieniotwórczych, potrzebne jest nowe składowisko.

Odpady promieniotwórcze

Odpady promieniotwórcze to materiały stałe, ciekłe lub gazowe, które zawierają substancje promieniotwórcze lub skażone tymi substancjami, a których wykorzystanie nie jest przewidywane ani rozważane, w tym wypalone paliwo jądrowe, które nadal pozostaje silnie radioaktywne i stanowi poważne zagrożenie. Z uwagi na szczególny charakter wymagają one specjalnych procedur.

Główne źródła powstawania odpadów promieniotwórczych w Polsce:

• reaktor Maria (Narodowe Centrum Badań Jądrowych) – przy produkcji źródeł promieniotwórczych;
• kompleks jądrowy w Otwocku;
• szpitale, kliniki i inne instytucje wykorzystujące techniki izotopowe;
• medycyna nuklearna;
• przemysł: izotopowe czujki dymu, gammagrafia przemysłowa.

Według danych na dzień 31 grudnia 2022 r. objętość odpadów promieniotwórczych zgromadzonych w KSOP wynosi 4175 m³, a ich aktywność ok. 45 TBq.

Nowe składowisko odpadów promieniotwórczych

Nowe składowisko będzie obiektem powierzchniowym przeznaczonym wyłącznie do składowania nisko- i średnioaktywnych krótkożyciowych odpadów promieniotwórczych oraz źródeł promieniotwórczych, które pochodzić będą z energetyki jądrowej, przemysłu, medycyny i działalności naukowo-badawczej w Polsce. Składowisko nie będzie przyjmowało odpadów wysokoaktywnych ani wypalonego paliwa jądrowego, które wymagają budowy obiektu podziemnego o zupełnie innej charakterystyce i w innym miejscu.

Nadzór i kontrolę nad składowiskiem odpadów promieniotwórczych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej pełni Państwowa Agencja Atomistyki (PAA). Jest to niezależna instytucja dozoru jądrowego w Polsce. Powierzchnia całkowita nowego składowiska, zgodnie z założeniami, ma wynieść 105,1 ha w tym: strefa składowania 26 ha, strefa technologiczna 5,25 ha, strefa buforowa z zapleczem budowy 26,9 ha + 2,15 ha, strefa otaczająca 44,8 ha.

Składowisko odpadów promieniotwórczych – korzyści dla gminy

Zgodnie z ustawą Prawo atomowe opłata dla gminy, na której terenie znajduje się Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych wynosi 400 proc. dochodów z tytułu podatku od nieruchomości znajdujących się na terenie gminy, uzyskanych w roku poprzednim, jednak nie więcej niż 10,5 mln zł rocznie. Ponadto budowa oraz eksploatacja składowiska mają zapewnić w przyszłości nowe miejsca pracy na terenie gminy. Także te związane z powstawaniem infrastruktury technicznej niezbędnej do jego eksploatacji oraz inwestycjami towarzyszącymi (np. budową lub remontem dróg).

Harmonogram inwestycji

Wybór najlepszej lokalizacji do budowy nowego składowiska odpadów promieniotwórczych nastąpi po uzyskaniu akceptacji lokalnej społeczności oraz przeprowadzeniu badań geologicznych i geofizycznych. Te badania pozwolą na ocenę, czy wybrane tereny nadają się do realizacji inwestycji, zgodnie z precyzyjnymi kryteriami formułowanymi w ustawie Prawo atomowe. Zgodnie z harmonogramem ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji ma zostać podjęta w 2027 r., a rok później nastąpi rozpoczęcie prac budowlanych. Nowe składowisko odpadów promieniotwórczych ma rozpocząć działalność w 2033 r.