Ślad wodny i inne. Sam wybierasz, w którym kierunku podążasz

Ostatnio popularne stały się terminy “ślad wodny” i “ślad węglowy”, które rzucają nowe światło na nasze działania. Zmniejsz swój ślad! Wybieraj produkty z mniejszym śladem! Co do zasady zgadzam się z tymi hasłami, ale co one znaczą w praktyce? Wydawałoby się, że racjonalne postępowanie i oszczędność w używaniu „wszystkiego” zamyka sprawę. Czy aby na pewno? Czy rezygnacja z porannej filiżanki kawy to to samo, co rezygnacja z drożdżówki z serem z piekarni za rogiem? Nierealne wydaje się zapamiętanie, co jaki ślad generuje. Czym zatem powinniśmy się kierować? Jak nie tylko efektownie, ale też efektywnie postępować?

Ślad wodny – o tym, czy zakręcanie kranu wystarczy

Oszczędności w codziennym użytkowaniu wody na pewno są ważne. Mają znaczenie zwłaszcza w skali lokalnej, kiedy natura i my męczymy się w warunkach suszy, tak jak w ostatnich tygodniach. Ale one zdecydowanie nie wystarczą, jeśli chcemy chronić zasoby. Świadomość tego faktu jest nam potrzebna w podejmowaniu codziennych decyzji. Niestety nie jest to tylko kwestia naszej gotowości do dokonywania dobrych dla planety konsumenckich wyborów, ale przede wszystkim posiadanej wiedzy – co kupować, jak postępować i na co zwracać uwagę.

O tym, czym jest ślad wodny pisaliśmy już w „Wodnych Sprawach”. Przypomnijmy, że jest to miara ilości wody zużywanej przez człowieka w życiu codziennym, w najbardziej podstawowym aspekcie, ale także w procesie wytwarzania różnych produktów lub usług. Obejmuje ona zarówno bezpośrednie zużycie wody (np. woda pitna), które stanowi w skali globalnej jedynie 3% śladu wodnego, jak i pośrednie, w łańcuchu dostaw, związane z produkcją towarów i usług (np. uprawa roślin, hodowla zwierząt, produkcja przemysłowa, transport, produkcja energii).

Ślad wodny, w zależności od sposobu wykorzystania wody, pokolorowano na zielono, niebiesko lub szaro. Znakomicie, ale co wynika z tego dla mnie i dla Was?

Z samej teorii jeszcze niewiele, ale spróbujmy przełożyć to na praktykę. Jako konsument zadałam sobie pytanie, czy mogę sprawdzić na produkcie, jaki ślad wodny generuje. Niestety nie mogę. Produkty nie są oznaczane pod tym względem. W tym miejscu pomocna jest lista kalkulatorów oferujących obliczenie śladu wodnego prawie wszystkiego. Owszem, jest to potrzebne, ale kto ma czas, aby sprawdzać w ten sposób każdą rzecz? Dostrzegam też pewne pułapki, gdyż ślad wodny jabłka od sąsiada w porównaniu z jabłkiem z Mołdawii, z której je importujemy, nie są sobie równe.

Dostępne są też infografiki, które wymieniają kilka do kilkudziesięciu produktów. Ale kto, idąc do sklepu, będzie ich szukał? Co więc z tym zrobić? Jak wspierać własne konsumenckie wybory i oszczędność wody?

Nie jest to proste zadanie, lecz zamiast próbować zapamiętać całe listy z przypisanymi wartościami śladu wodnego, można nauczyć się kilku prostych zasad, które sformułowałam poniżej:

• Im bliżej, tym lepiej – dotyczy to przede wszystkim produktów pochodzących z upraw rolnych. Kupujmy krajowe, sezonowe produkty.
• Im mniej przetworzony produkt, tym lepiej – im bardziej skomplikowany proces produkcji, tym zazwyczaj większe zużycie wody. Zatem produkty mniej przetworzone to nie tylko dbałość o zdrowie, ale także o zasoby.
• Jeśli w naszym kranie woda jest dobrej jakości, zrezygnujmy z butelkowanej.
• Nie marnujmy żywności, kupujmy tyle, ile zużyjemy; w przypadku nadwyżek – korzystajmy z zamrażarek i kompostowników.
• Ograniczmy spożycie czerwonego mięsa.

Ślad węglowy – o tym, czy przesiąść się na rower

Życie na ziemi nie mogłoby istnieć bez wody, podobnie jak bez węgla. Ten pierwiastek obecny jest wszędzie, krąży w cyklu pomiędzy atmosferą, biosferą i hydrosferą. Jest częścią każdego żywego organizmu. Zainicjowana ponad dwieście lat temu rewolucja przemysłowa była początkiem wydobywania i spalania paliw kopalnych na ogromną skalę. Rozwój cywilizacji, tak nam potrzebny, ma również wiele skutków ubocznych. Jednym z nich jest uwalnianie do atmosfery dużych ilości gazów cieplarnianych, które próbujemy teraz zredukować różnymi sposobami. Stąd potrzeba oszacowania śladu węglowego?

Ślad węglowy to nic innego, jak ilość gazów cieplarnianych, które zostały wyemitowane do atmosfery w sposób bezpośredni lub pośredni przez daną organizację, produkt lub usługę. Obliczenie śladu węglowego dla danego przedsiębiorstwa pozwala na zidentyfikowanie miejsc w procesie produkcyjnym czy usługowym, w których można zmniejszyć tę emisję. Ale wróćmy do nas – konsumentów – i naszych działań na rzecz ograniczenia uwalniania CO₂. W przypadku śladu węglowego niektóre z produktów zostały oznakowane i możemy poznać ilość gramów uwolnionego w procesie produkcji CO₂.

Jednak, podobnie jak w przypadku śladu wodnego, zalecałabym rozwagę w tym zakresie. Nie mamy zazwyczaj pod ręką kalkulatorów śladu węglowego czy tabel z wartościami, dlatego porównanie wartości podanych na opakowaniach może wspomóc decyzję jedynie tych osób, które wiedzą, czy to dużo czy mało. Zalecałabym podejście praktyczne. I tu dobra wiadomość, wszystkie wskazane przy śladzie wodnym zasady odnoszą się także do ograniczenia śladu węglowego. Zatem kontynuując:

• Korzystajmy z toreb wielokrotnego użytku.
• Wybierajmy produkty niepakowane.
• Zrezygnujmy z kupowania trawników w rolkach i drzewek iglastych. Siejmy łąki kwietne i sadźmy drzewa liściaste.
• Jeśli to możliwe, przesiądźmy się z samochodu na rower. Pamiętajmy, że pociąg jest najbardziej ekologicznym środkiem transportu komunikacji zbiorowej.

Powyższe zasady to tylko część zaleceń, które można wdrożyć w naszym codziennym życiu, ale to z pewnością dobry początek.

Ślad środowiskowy – o tym, co chce osiągnąć Komisja Europejska

Jak wspominałam powyżej – nie ma jednolitego i spójnego sposobu informowania konsumentów o tym, który z produktów wytwarzany jest z uwzględnieniem potrzeby ochrony środowiska, ograniczenia zużycia zasobów oraz zmniejszenia emisji. Z tego względu w grudniu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła zalecenia w sprawie stosowania metod oznaczania śladu środowiskowego do pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji oraz informowania o niej.

Dla przedsiębiorców to z pewnością wyzwanie, gdyż zaproponowana metoda oznaczania śladu środowiskowego wymaga dokładnej analizy całego procesu produkcji. Dla konsumentów to nadzieja na przejrzyście przedstawianą informację na produktach i bardziej świadome wybory. Jednak procedura legislacyjna nadal nie została zakończona. Na ostatni kwartał tego roku KE zaplanowała inicjatywę ustawodawczą w zakresie regulacji procedur zatwierdzania i kontroli oświadczeń środowiskowych.

Ty dokonujesz wyboru

Idąc brzegiem morza w ten wakacyjny czas, widzimy, jak nasze, pozostawione na piasku ślady zmywa kolejna fala. Niestety nie dzieje się tak ze śladem wodnym czy węglowym. Nie można ich całkowicie wyeliminować, a jedynie ograniczyć. Zarówno w naszym codziennym życiu, jak i pracując w organizacji, która odpowiedzialna jest za ich wielkość. Włączając się w przedsięwzięcia czy inicjatywy, które dążą do postępu technologicznego, niskoemisyjności, rozwoju odnawialnych źródeł energii, możemy stać się częścią Idei 3W, czyli nowoczesnej platformy wsparcia projektów związanych z wodą, wodorem i węglem nieenergetycznym. Po więcej informacji zapraszam na stronę Idea 3W.

Zachęcam także do obejrzenia animacji “Jak oszczędzać wodę, czyli animacja edukacyjna o ludziach w świecie 3W” oraz obliczenia swoich śladów za pomocą dostępnych w Internecie kalkulatorów. Warto zrobić test i porównać wartości, by w przyszłości móc żonglować wyborami. Często nasze wędrówki odbywają się wydeptanymi już ścieżkami. Wytyczmy własne drogi, dokonujmy świadomych wyborów, aby oglądając się za siebie, zobaczyć jak najmniejsze ślady.