Sosnowiec, czyli nowy rezerwat na mapie Polski – jeden z wielu

W 2024 r. obchodzimy stulecie istnienia instytucji Lasów Państwowych. Z tej okazji zaplanowano utworzenie lub poszerzenie 100 rezerwatów przyrody wybranych w drodze konsultacji społecznych – jedną z ciekawszych propozycji jest Sosnowiec w województwie lubelskim. Jakie naturalne walory kryje w sobie nowy rezerwat i dlaczego zasługuje na ochronę?

Najcenniejszy odcinek Wieprza

Sosnowiec już dziś jest obszarem chronionym w ramach sieci Natura 2000, a dokładniej specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dolina Środkowego Wieprza. Obszar, na którym ma powstać nowy rezerwat, ma powierzchnię nieco ponad 70 ha i znajduje się na terenie gminy Milejów, położonej między Lublinem a Chełmem. Jego najważniejszą determinantą geograficzną jest meandrująca rzeka Wieprz stanowiąca północną granicę rezerwatu.

Głównym ciekiem przepływającym przez rezerwat Sosnowiec jest rzeka Mogilnica, będąca prawobrzeżnym dopływem Wieprza. Obok niej rozciągają się zastoiska wodne oraz pozostałości starorzecza Wieprza, jak również naturalnie eutroficzne zbiorniki wodne, pełniące funkcję ważnych siedlisk przyrodniczych.

Nowy rezerwat tętni życiem

Walory Sosnowca wynikają z pięknego krajobrazu naturalnej doliny Wieprza, ale także bogactwa tego obszaru. Nowy rezerwat porastają liczne zbiorowiska leśnie, w tym m.in. łęgi wierzbowe, olszowe i jesionowe oraz bory i lasy mieszane. Baczne oko dostrzeże również zbiorowiska rzęs, szuwarów oraz słodkowodnych makrofitów.

Największym skarbem planowego rezerwatu jest jednak pierwiosnek bezłodygowy, uważany za gatunek krytycznie  zagrożony, a wręcz wymarły w stanie dzikim. Populacje na terenie województwa lubelskiego są obecnie wspierane okazami z ogrodów botanicznych. Florę Sosnowca uzupełniają łąki górskie i niżowe oraz murawy kserotermiczne.

Godna uwagi jest również lokalna fauna. Nowy rezerwat jest siedliskiem orlika krzykliwego, którego miejsca rozrodu wymagają aktywnej ochrony – na Lubelszczyźnie obserwuje się ok. 400 par lęgowych. Inne cenne gatunki obejmują wydry, piskorze i kumaki nizinne, a także całą gamę owadów. W szczególności w Sosnowcu spotkać można motyle modraszki, czerwończyki i szlaczkonie oraz rzadkie ważki: trzeplę zieloną i zalotkę większą. W martwych pniach drzew gnieżdżą się natomiast liczne gatunki rzadkich chrząszczy saproksylicznych uważanych za relikty lasów pierwotnych.

100 rezerwatów na 100-lecie Lasów Państwowych

Nowa inicjatywa Lasów Państwowych wyłoniła jak dotąd 200 propozycji nowych rezerwatów na terenie całej Polski – Sosnowiec jest jedną z nich. Przygotowanie propozycji spoczęło na barkach regionalnych dyrektorów ochrony środowiska, którzy posiłkują się przepisami o ochronie przyrody. W województwie lubelskim zaproponowano także utworzenie rezerwatów Kurhany-Namule ze stanowiskami archeologicznymi pochodzącymi z VII-X w. oraz Las Ochoża obejmujący siedliska bagienne i torfowiskowe w okolicach Włodawy.

W ramach przygotowania do ustanowienia nowych rezerwatów przeprowadzono konsultacje społeczne on-line, zapraszające obywateli do przedstawienia swoich uwag i opinii. Na ich podstawie przygotowane zostaną raporty, będące podstawą do wydania odpowiednich zarządzeń.

Plany powołania nowych rezerwatów przygotowywane są oczywiście również w innych województwach. W województwie świętokrzyskim konsultacjom społecznym poddano 7 propozycji, w podkarpackim 5, zaś w małopolskim 4. Rekordową liczbę 26 propozycji przedstawionych w dwóch turach konsultacji zgłosiła Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku. Znalazły się wśród nich liczne jeziora lobeliowe, torfowiska i bory bagienne pełne cennych osobliwości florystycznych. Tyle samo propozycji nowych rezerwatów zgłosiło województwo mazowieckie, gdzie priorytetem okazała się ochrona i zachowanie zbiorowisk leśnych. Czas pokaże, których 100 rezerwatów doczeka się ustanowienia.