Strategia makroregionalna UE dla regionu Morza Bałtyckiego

W związku z przypadającym na okres od II połowy 2024 do I połowy 2025 r. polskim przewodnictwem w Strategii UE dla Regionu M. Bałtyckiego, w tym przewodnictwem w Grupie Narodowych Koordynatorów wdrażania Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB albo EUSBSR), dlatego warto przypomnieć jej założenia, cele oraz obszary tematyczne, w ramach których realizowane są działania.

Strategia makroregionalna Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB albo EUSBSR) była pierwszą strategią Unii Europejskiej (UE), która została przyjęta przez Komisję Europejską i zatwierdzona przez Radę Europejską w 2009 r.

Strategia makroregionalna UE w regionie Morza Bałtyckiego, to nie jedyna strategia. Oprócz SUERMB, funkcjonują jeszcze następujące strategie makroregionalne:

• Strategia dla regionu Dunaju;
• Strategia Adriatycko-Jońska;
• Strategia Alpejska.

Strategia makroregionalna – cele

Strategia makroregionalna UE dla regionu Morza Bałtyckiego ma na celu ratowanie morza (Save the Sea), wzrost integracji regionu (Connect the Region) i wzrost dobrobytu (Increase Prosperity).

Działaniami horyzontalnymi SUERMB są:

• planowanie przestrzenne – zachęcanie do planowania przestrzennego obszarów morskich i lądowych we wszystkich państwach członkowskich w regionie Morza Bałtyckiego oraz opracowanie wspólnego podejścia do współpracy transgranicznej;
• sąsiedzi – tworzenie wartości dodanej do współpracy w obszarze Morza Bałtyckiego poprzez wspólne działania regionów i krajów sąsiadujących;
• zdolność – budowa zdolności i zaangażowania;
• klimat.

Implementacja SUERMB odbywa się poprzez Plan Działań – na jego temat napiszemy więcej w kolejnym wydaniu „Wodnych Spraw”.

Kogo dotyczy SUERMB

Strategia makroregionalna UE łączy osiem państw Unii Europejskiej leżących nad Morzem Bałtyckim, tj. Danię, Estonię, Finlandię, Litwę, Łotwę, Niemcy, Polskę i Szwecję.

Komisja Europejska, tj. Dyrektorat Generalny ds. Polityki Regionalnej (DG REGIO) zapewnia strategiczną koordynację SUERMB oraz dąży do uwzględniania SUERMB w odpowiednich politykach i instrumentach finansowych UE.

Ponadto wspiera dialog pomiędzy interesariuszami wszystkich istniejących strategii makroregionalnych UE (obecnie to: Strategia makroregionalna UE dla regionu Morza Bałtyckiego, Strategia dla regionu Dunaju, Strategia Adriatycko-Jońska oraz Strategia Alpejska).

Komisja Europejska co 2 lata przygotowuje raport z postępów wdrażania wszystkich strategii makroregionalnych UE.

Obszary Tematyczne SUERMB

W ramach realizacji celów SUERMB wydzielono kilkanaście tzw. Obszarów Tematycznych (OT), w ramach których realizowane są projekty, platformy i procesy oraz wypracowywane propozycje rozwiązań. Projekty, platformy i procesy realizowane w ramach Strategii muszą posiadać status Flagship. Status ten nadawany jest przez komitet sterujący lub grupy sterujące w każdym OT.

Każdy z OT posiada koordynatorów Policy Area Coordinator (PAC), Horizontal Action Coordinator (HAC) pochodzących z 2 – 3 państw członkowskich.

Polska w ostatnim czasie pełniła rolę współkoordynatora czterech OT SUERMB:

• PA (Policy Areas) Nutri – Biogeny „Redukcja zrzutów substancji biogennych do morza do akceptowalnego poziomu”;
• PA Innowation – Innowacje „Pełne wykorzystanie potencjału regionu w zakresie badań, innowacyjności oraz SME”;
• PA Culture – Kultura „Kultura i sektory kreatywne”;
• PA Tourism – Turystyka „Wzmacnianie spójności makroregionu za pomocą turystyki”.

W ramach SUERMB, poza ww. OT, funkcjonuje:

• PA Bio-economy – Biogospodarka „Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo”;
• PA Education – Edukacja „Edukacja, badania i zdolność do zatrudnienia”;
• PA Energy – Energia „Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP Action Plan) dla konkurencyjnej, bezpiecznej i zrównoważonej energii”;
• PA Hazards – Substancje Niebezpieczne „Ograniczenie stosowania i oddziaływania substancji niebezpiecznych”;
• PA Health – Zdrowie „Poprawa i promowanie zdrowia ludzkiego z uwzględnieniem aspektów społecznych tej kwestii”;
• PA Safe – Bezpieczna Żegluga „Stworzenie wzorcowych warunków ekologicznej żeglugi w regionie”;
• PA Secure – Bezpieczeństwo Cywilne „Osiągnięcie przez region czołowej pozycji w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony na morzu”;
• PA Ship – Czysta Żegluga „Stworzenie wzorcowych warunków ekologicznej żeglugi w regionie”;
• PA Spatial Planning – Planowanie Przestrzenne;
• PA Transport – Transport „Poprawa wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych”.

Strategia makroregionalna a dotychczasowe programy operacyjne

Strategia makroregionalna nie dysponuje własnym funduszem. Jej beneficjenci ubiegają się o środki w ramach ogólnie dostępnych programów. Dotychczasowe fundusze, które wspierały realizacje SUERMB to:

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ)

POIiŚ 2014 – 2020 przyczyniał się do realizacji wszystkich trzech celów SUERMB związanych z ochroną morza, poprawą dostępności regionu oraz zwiększeniem dobrobytu.

• Program Operacyjny Polska Wschodnia 2014 – 2020 (POPW)

POPW to instrument wspierający 5 województw: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie. Przyczynił się do realizacji dwóch celów SUERMB, tj. poprawy połączeń w regionie i wzrostu dobrobytu.

• Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020 (POIR)

POIR przyczyniał się do budowy sieci współpracy międzynarodowej w ramach celu SUERMB Wzrost dobrobytu.

• Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” na lata 2014 – 2020

Zarówno Program Operacyjny „Rybactwo i Morze”, jak również cały Europejski Fundusz Morski i Rybacki pośrednio wspierały realizację SUERMB. Główne kierunki działań to promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy oraz wspieranie wdrażania Wspólnej Polityki Rybołówstwa i zintegrowanej Polityki Morskiej.

• Program Operacyjny Wiedza Edukacja i Rozwój 2014 – 2020 (POWER)

POWER 2014 – 2020 był bezpośrednio związany z takimi obszarami tematycznymi SUERMB jak: edukacja, zdrowie oraz innowacje.

• Program Interreg Region Morza Bałtyckiego 2014 – 2020

Program był ściśle powiązany z SUERMB. W ramach priorytetu 4 „Potencjał instytucjonalny na rzecz współpracy makroregionalnej” finansowano działania wspierające realizację SUERMB, a w celu szczegółowym 4.2. „Koordynacja współpracy makroregionalnej” realizowany był projekt „Let’s Communicate!” skupiający się na działaniach informacyjno-komunikacyjnych związanych z wdrażaniem SUERMB.