Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) opublikował analizę klimatycznego bilansu wodnego obejmującą okres od 21 czerwca do 20 sierpnia. Wyniki są niepokojące – aż 13 województw w Polsce zmaga się z suszą rolniczą, która poważnie zagraża uprawom. W niektórych regionach rolnicy mogą spodziewać się nawet o 20 proc. mniejszych zbiorów.
Monitoring suszy rolniczej w Polsce
System Monitorowania Suszy Rolniczej (SMSR) wprowadzony został przez IUNG-PIB na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawą prawną jego działania jest ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Wymaga ona corocznego wskazywania obszarów, na których występują straty spowodowane suszą. Badania prowadzone są w systemie dwumiesięcznym od 21 marca do 20 września każdego roku kalendarzowego.
IUNG-PIB jest w stanie wskazać regiony dotknięte suszą rolniczą dzięki wykorzystaniu aplikacji informatycznych, które integrują dane meteorologiczne z danymi z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej. W rezultacie dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych oraz typów gleb obliczany jest Klimatyczny Bilans Wodny (KBW). Wskaźniki KBW pomagają oceniać czy faktycznie szkody w rolnictwie zostały spowodowane przez suszę, co z kolei jest podstawą wypłacania odszkodowań.
Regiony dotknięte suszą
Z najnowszej analizy IUNG-PIB wynika, że średnia wartość KBW dla całego kraju za okres od początku lata do trzeciego tygodnia sierpnia wynosi -79 mm. Wartość ujemna jest oczywiście świadectwem deficytu wodnego, spowodowanego przede wszystkim temperaturami wyższymi od wieloletniej normy o nawet 0,5 do 1,5°C. Najcieplej w ciągu minionych dwóch miesięcy było w południowo-wschodniej Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w suszy panującej na obszarze Kotliny Sandomierskiej.
Według IUNG-PIB do regionów najbardziej dotkniętych suszą należą: Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska oraz Polesie. Na tych obszarach niedobór wody (KBW) wynosił od -160 do -219 mm. Przyczyną w tym przypadku były niższe opady, które w czerwcu na Warmii i Mazurach wynosiły od 60 do 100 proc. normy, a w lipcu na Mazowszu i w Wielkopolsce zaledwie 50-90 proc. normy wieloletniej.
Generalnie, w okresie od 21 marca do 20 sierpnia niedobór wody najbardziej dał się we znaki w województwie podlaskim, mazowieckim i warmińsko-mazurskim. Na terenie wszystkich gmin w obrębie tych województw stwierdzono suszę rolniczą w odniesieniu do upraw zbóż jarych i ozimych oraz krzewów owocowych. Regionem dotkniętym suszą w najmniejszy sposób było natomiast województwo małopolskie, gdzie mniej niż 5 proc. gmin odczuło deficyt wody.
Które uprawy są najbardziej zagrożone?
Analiza wskaźników KBW jest zawsze przeprowadzana z uwzględnieniem specyficznych wymagań wodnych poszczególnych gatunków roślin uprawnych. W ostatnich dwóch miesiącach, susza rolnicza szczególnie dotknęła uprawy kukurydzy, zarówno na kiszonkę, jak i na ziarno, obejmując aż 539 gmin w całej Polsce, zwłaszcza na terenie województwa lubelskiego. Plantacje krzewów owocowych również doświadczyły znaczącego niedoboru wody – dotyczyło od 21 proc. do 46 proc. gmin w województwach takich jak: lubelskie, podkarpackie, podlaskie i mazowieckie.
W ponad 10 proc. polskich gmin susza dotknęła również upraw roślin strączkowych, zaś w prawie 6 proc. gmin ucierpiały uprawy ziemniaka. Mniej znaczący wpływ suszy zaobserwowano w uprawach warzyw gruntowych, tytoniu oraz chmielu.
Mimo to, ogólny deficyt wody w kraju pozostaje stosunkowo niski, co jest wynikiem obfitych opadów atmosferycznych w czerwcu i lipcu, które w niektórych regionach osiągnęły nawet 200 proc. wieloletniej normy, a także stagnacji ewapotranspiracji (parowania z powierzchni gruntu i roślinności). Jednakże, rozpatrując cały bieżący sezon rolniczy, rozpoczynając od 21 marca, susza rolnicza wpłynęła na aż 14 różnych rodzajów upraw na terenie Polski.
W skali rocznej, największe straty dotknęły uprawy zbóż jarych i ozimych – w województwach podlaskim i mazowieckim, gdzie nawet 50-74 proc. powierzchni uprawnej zmagało się z deficytem wody. Istotne niedobory wody odnotowano również w uprawach krzewów owocowych, truskawek, rzepaku, rzepiku, kukurydzy oraz roślin strączkowych. Wielu rolników w regionach dotkniętych suszą może oczekiwać niższych plonów w bieżącym roku.
