English
Każdego roku, kierując się najprawdopodobniej genetycznie zakodowaną trasą podróży oraz wykorzystując do nawigacji położenie gwiazd i słońca ptaki wędrowne pokonują tysiące kilometrów pomiędzy lęgowiskami a zimowiskami. Rekordy pod względem przemierzanych odległości bije rybitwa popielata. Każdego roku przelatuje ok. 30-40 tys. km, między północnym kołem podbiegunowym a Antarktydą.
W trakcie swojej podróży gatunki ptaków wędrownych napotykają różnorodne zagrożenia, które negatywnie wpływają na ich populację. Dlatego też, aby uświadomić społeczeństwu rosnącą potrzebę ochrony oraz niwelowania niebezpieczeństw występujących na szlakach przelotów i bytowania tych podniebnych wędrowców, każdego roku obchodzony jest Światowy Dzień Ptaków Wędrownych.
11 maja – Światowy Dzień Ptaków Wędrownych
Pierwszy Światowy Dzień Ptaków Wędrownych obchodzony był w 2006 r. Jego ustanowienie i obchody zainicjował Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) w ramach Porozumienia w sprawie ochrony afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych i konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (CMS). Od tej pory jest on obchodzony na całym świecie dwa razy w roku – w drugą sobotę maja i drugą sobotę października. W tym roku jego wiosenna odsłona obchodzona jest właśnie dzisiaj.
Głównym celem obchodów tego święta jest promocja działań na rzecz ochrony ptaków wędrownych. Obchody te skupiają się na podnoszeniu świadomości dotyczącej zapewnienia bezpieczeństwa ptakom podczas ich migracji. Istotne jest także zwrócenie uwagi na konieczność ochrony ich siedlisk oraz miejsc zbiorowych zgrupowań. Dodatkowo, priorytetem jest identyfikacja i eliminacja barier mogących utrudniać trasę ich wędrówek.
Zmiana klimatu coraz bardziej zagraża populacji ptaków wędrownych
Jednym z głównych niebezpieczeństw dla ptaków wędrownych jest wpływ zmiany klimatu na zasoby wodne, a tym samym ograniczony dostęp do wody. Opisaliśmy to zagadnienie w artykule Wpływ rosnącego kryzysu wodnego na ptaki wędrowne. Ponadto, wysychanie jezior oraz utrata ponad 35 proc. światowych terenów podmokłych w ostatnim półwieczu, a także pustynnienie obszarów położonych na szlakach migracyjnych i miejscach docelowych ptaków wędrownych, pozbawiają te ptaki dostępu do pożywienia i schronienia. W rezultacie, wiele gatunków ptaków wędrownych jest obecnie zagrożonych.
Skalę tego problemu, który ma szczególne znaczenie w Światowy Dzień Ptaków Wędrownych, doskonale opisuje raport Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) Stan Światowych Gatunków Wędrownych (State of the World’s Migratory Species). Z opublikowanych w nim danych wynika, że na całym świecie zagrożone wyginięciem są 134 gatunki ptaków wędrownych.
W Polsce także identyfikujemy ten problem. Opublikowana w 2020 r., przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP), Czerwona lista Ptaków Polski. wśród krytycznie zagrożonych wymarciem gatunków wymienia m.in.: rybitwę czubatą, świstuna, bataliona oraz rycyka.
Zagrożeniem dla ptaków wędrownych są także ludzie
Postępująca zmiana klimatu, to jednak niejedyny temat, który poruszany jest w ramach obchodów Światowego Dnia Ptaków Wędrownych, a skłaniający do refleksji nad stanem ich populacji. Równie duże zagrożenie stanowi dla nich działalność człowieka. Nielegalne polowania, ekspansyjna działalność rolnicza, postępująca urbanizacja na trasach przelotów, degradacja naturalnych siedlisk i przyłowy morskie — wszystko to przyczynia się do zwiększającej się z roku na rok liczby gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem.
Jak wskazuje wspomniany już raport OTOP w Polsce Najwięcej zagrożonych gatunków ptaków (37 proc.), występuje na terenach podmokłych – zarówno ekstensywnie użytkowanych rolniczo, jak i na naturalnych siedliskach. Wynika to przede wszystkim z intensywnie prowadzonych w ostatnich latach działań uniemożliwiających okresowe zalewy dolin rzecznych. Ponadto wpływ na tę kwestię ma również obniżający się poziom wód gruntowych, spowodowany celowym ingerowaniem w koryta rzek.
W Georgii Południowej według raportu BirdLife State of the World’s Birds największe zagrożenie dla ptaków wędrownych stanowi natomiast przyłów podczas połowów (przyłów oznacza przypadkowy połów gatunków innych niż te będące jego celem). Z jego powodu populacja albatrosów w ciągu ostatnich 35 lat zmniejszyła się aż o 40-60 proc. W tym samym raporcie wskazano również, że na całym świecie ptaki wędrowne muszą mierzyć się także z problemem coraz prężniej rozwijających się obszarów mieszkalnych i komercyjnych.
Światowy Dzień Ptaków Wędrownych stanowi wyjątkową okazję do refleksji nad działaniami, które możemy podjąć w celu zapobiegania wyginięciu tych gatunków w nadchodzących latach. Kluczowym aspektem działań jest ochrona naturalnych zbiorników wodnych oraz terenów mokradłowych. Ponadto, niezmiernie ważne jest również podniesienie świadomości społecznej na temat negatywnego wpływu działalności ludzkiej na naturalne ekosystemy.
Zdj. główne: Joshua J. Cotten/Unsplash
