System żywnościowy UE i jego zależność od dostawców zewnętrznych

System żywnościowy UE

Na początku marca 2024 r. opublikowane zostały wnioski z badania The dependency of the EU’s food system on inputs and their sources. Zamówienie na ten projekt złożyła Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego. System żywnościowy UE został zanalizowany w celu wykrycia słabych punktów i opisania narzędzi umożliwiających zabezpieczenie surowców i zmniejszenie zależności UE od zagranicznych dostawców. Opis badania zawiera również zalecenia dotyczące odpowiednich środków zwiększających odporność żywnościową mieszkańców Unii na zakłócenia w przepływach handlowych, wzrost cen importowanych środków produkcji czy sytuację geopolityczną.

System żywnościowy UE zależy od importowanych produktów, np. paszy dla zwierząt czy nawozów

Dostrzegając skomplikowaną sytuację związaną z systemem żywnościowym UE, Parlament Europejski w rezolucji z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie Potrzeby pilnego planu działania UE w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w UE i poza nią w świetle rosyjskiej inwazji na Ukrainę wskazał potrzebę kompleksowego badania zależności tego systemu od środków produkcji ze źródeł innych niż unijne. Podkreślił również potrzebę wzmocnienia bezpieczeństwa oraz odporności sektora rolnego i całego łańcucha dostaw poprzez zmniejszenie zależności od środków produkcji z krajów trzecich oraz dywersyfikację dostaw kluczowych importowanych produktów, takich jak nawozy czy pasza dla zwierząt.

Bezpieczeństwo żywnościowe

Powszechnie wiadomo, że dostępność żywności w UE nie jest zagrożona, jednak podwyżki cen i związane z nimi zakłócenia na rynku podkreśliły fakt, że system żywnościowy UE jest zależny od surowców, które w niektórych przypadkach pochodzą od ograniczonej liczby dostawców. Z opublikowanych wyników badania wynika, że UE pozostaje uzależniona od importowanych surowców niezbędnych do produkcji żywności, w szczególności do chowu zwierząt czy uprawy zbóż.

W przypadku niektórych surowców ich źródło jest wysoce skoncentrowane geograficznie – przykładowo dwóch dostawców z krajów trzecich zapewnia aż 85 proc. importu soi do UE (wykorzystywanej w paszach dla zwierząt). A zboża i śruta sojowa to obecnie materiały paszowe o kluczowym znaczeniu dla produkcji zwierzęcej, w szczególności dla chowu drobiu i trzody chlewnej. Również unijny sektor zbóż jest w znacznym stopniu uzależniony od importowanych surowców i źródeł energii potrzebnych, np. do produkcji nawozów. Ta zależność stawia pod znakiem zapytania długoterminową odporność systemu żywnościowego UE w coraz bardziej niepewnych kontekstach klimatycznym i geopolitycznym.

Zagrożenia dla systemu żywnościowego UE

Strategiczne znaczenie bezpieczeństwa żywnościowego potęgują nie tylko wahania na rynkach światowych po pandemii Covid-19 i rosyjskiej inwazji na Ukrainę, ale także zmiana klimatu i związane z nią coraz ekstremalne warunki pogodowe.

Zidentyfikowane w badaniu zagrożenia dla systemu żywnościowego UE dzielimy na:

  • gospodarcze i rynkowe, powstające w wyniku zakłóceń na rynku (np. zmiany cen gazu, utrudniony dostęp do surowców itp.);
  • środowiskowe, wynikające ze środowiska naturalnego UE, w którym funkcjonują systemy produkcyjne. Zagrożenia te związane są ze zmieniającym się klimatem, ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, klęskami żywiołowymi, ograniczonymi zasobami naturalnymi czy utratą różnorodności biologicznej;
  • geopolityczne i instytucjonalne, związane ze zmianami ram politycznych: niestabilność geopolityczna, konflikty, terroryzm czy bariery handlowe;
  • społeczno-kulturowe i demograficzne, wynikające ze zmian w strukturze, kulturze i zachowaniach społeczeństwa: np. zagrożenia związane z pandemią i zdrowiem człowieka, niepokoje społeczne itp.;
  • wydajność łańcucha dostaw – nieprawidłowości funkcjonowania łańcuchów dostaw wynikające z zakłóceń w transporcie, infrastrukturze, logistyce itp.;
  • informacyjne i technologiczne, wynikające z braku informacji i zakłóceń technicznych lub cyfrowych.

Nasza dieta ma znaczenie dla systemu żywnościowego UE

Jak wskazują wyniki badania, w najbliższych latach nastąpią zmiany w strukturze białek z różnych źródeł w diecie. Przewiduje się, że do 2035 r. ilość mięsa spożytego na mieszkańca spadnie o 1,6 kg (około 1 proc.). Zmiany we wzorcach konsumpcji, w szczególności poprzez ograniczenie w diecie produktów pochodzenia zwierzęcego, przyczynią się do zmniejszenia importu pasz z krajów trzecich. Nie bez znaczenia dla systemu żywnościowego pozostanie promowanie zdrowszego odżywiania w ramach europejskiego planu walki z rakiem oraz strategii Od pola do stołu.

Niemniej jednak, jak wskazuje badanie, produkty pochodzenia odzwierzęcego będą nadal stanowić około 60 proc. całkowitego spożycia białka. W prognozach dla rolnictwa unijnego w perspektywie do roku 2035 wskazuje się zmniejszenie spożycia mięsa wołowego, wieprzowego i przetworów mlecznych odpowiednio o 5 proc., 2 proc. i 7 proc. Przy czym oczekuje się, że w tym samym okresie wzrośnie spożycie mięsa drobiowego o około 2 proc., a jaj o 3 proc. Niezależnie od badania warto wskazać, że wytwarzanie mięsa, mleka i innych produktów pochodzenia zwierzęcego wiąże się z wyższym śladem wodnym niż produkcja roślinna.

Niektóre wnioski odnoszące się do zależności systemu żywnościowego UE

Mięso wieprzowe wymaga największej ilości soi na kilogram produktów jadalnych, drugie co do wielkości zapotrzebowanie ma kurczak. Sektor zbóż jest w znacznym stopniu uzależniony od importowanych surowców, np. źródeł energii potrzebnych do produkcji nawozów. W okresie szczytowych cen gazu, tj. latem 2022 r., stanowił on aż do 90 proc. zmiennych kosztów produkcji nawozów azotowych. Spowodowało to wzrost ich cen dla unijnych rolników o 149 proc. w okresie od września 2021 r. do września 2022 r.

Niezależnie od importu surowców do produkcji nawozów, jak wskazuje badanie, do UE trafiają również gotowe produkty. Są to nawozy azotowe pochodzące głównie z Rosji, Egiptu i Algierii. Te na bazie fosforanów importowane są przede wszystkim z Maroka i Rosji, natomiast chlorek potasu – z Rosji i Białorusi. Jeśli chodzi o zmniejszanie zależności UE od importowanych surowców i dywersyfikację źródeł, w badaniu zauważono, że istnieją sposoby, które można wdrożyć. Wymieniono tutaj partnerstwa handlowe i strategiczne, program na rzecz rozszerzenia UE i strategiczne gromadzenie zapasów.

W publikacji podkreślono potencjalne korzyści wynikające z przystąpienia Ukrainy do UE, biorąc pod uwagę jej status wiodącego producenta i eksportera surowców i produktów rolnych, w szczególności roślin wysokobiałkowych i zbóż. W badaniu wskazano również, że UE powinna dążyć do zwiększenia krajowej produkcji kluczowych surowców poprzez badania, rozwój technologiczny i innowacje w rolnictwie. Do priorytetów powinno się także dołączyć bardziej efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych i surowców oraz poprawę wydajności produkcji roślinnej, a także wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym.

Naukowcy rozważyli również rolę strategii Od pola do stołu w uniezależnianiu Unii od importu poprzez zwiększenie udziału rolnictwa ekologicznego i zmniejszenie zużycia nawozów. Według autorów raportu cele te można osiągnąć jedynie poprzez pełne wdrożenie i egzekwowanie odpowiednich przepisów dotyczących środowiska i klimatu. Podkreślono również, że wspieranie rolnictwa ekologicznego nie powinno znacząco ograniczać produkcji żywności w UE, bo to mogłoby prowadzić do dalszego importu z krajów trzecich.

Assistant Icon

Używamy plików cookie, aby zapewnić najlepszą jakość korzystania z Internetu. Zgadzając się, zgadzasz się na użycie plików cookie zgodnie z naszą polityką plików cookie.

Close Popup
Privacy Settings saved!
Ustawienie prywatności

Kiedy odwiedzasz dowolną witrynę internetową, może ona przechowywać lub pobierać informacje w Twojej przeglądarce, głównie w formie plików cookie. Tutaj możesz kontrolować swoje osobiste usługi cookie.

These cookies are necessary for the website to function and cannot be switched off in our systems.

Technical Cookies
In order to use this website we use the following technically required cookies
  • wordpress_test_cookie
  • wordpress_logged_in_
  • wordpress_sec

Cloudflare
For perfomance reasons we use Cloudflare as a CDN network. This saves a cookie "__cfduid" to apply security settings on a per-client basis. This cookie is strictly necessary for Cloudflare's security features and cannot be turned off.
  • __cfduid

Odrzuć
Zapisz
Zaakceptuj

music-cover