Sztuczna retencja na największą skalę

Zbiorniki zaporowe to jedne z najważniejszych i największych inżynierskich przedsięwzięć, jakie człowiek zdołał zrealizować. Ich głównym celem jest magazynowanie wody, która może być wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, zaopatrywania w wodę miast i zakładów przemysłowych, nawadniania pól uprawnych, zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, transportu wodnego czy rekreacji.

Największe zbiorniki zaporowe na świecie

Największe na świecie pod względem pojemności zbiorniki retencjonujące wodę to Kariba na Zambezi, Bracki na Angarze oraz Jezioro Nasera na Nilu.

Zbiornik Kariba – największy pojemnościowo zbiornik na świecie, stworzony przez człowieka. Znajduje się on na granicy Zambii i Zimbabwe i jest zasilany wodami rzeki Zambezi. Zbiornik został zbudowany w latach 1958 – 1963 przez brytyjską firmę inżynieryjną, w celu produkcji energii elektrycznej oraz jako działanie przeciwpowodziowe.

Zapora o wysokości 128 m i długości 579 m tworzy jezioro Kariba, które rozciąga się na 280 km i mieści ponad 180 km³ wody.

Kariba jest kluczowym źródłem energii elektrycznej dla Zimbabwe i Zambii. Zbudowana przy zbiorniku elektrownia wodna jest w stanie wyprodukować około 1 626 MW, co jest podstawą systemu elektroenergetycznego obu krajów, a także ważnym „towarem” eksportowanym do innych krajów afrykańskich.

Zbiornik Kariba ma również kluczowe znaczenie dla gospodarki obu państw. Dzięki niemu Zimbabwe i Zambia mogą zapewnić sobie stabilne źródło wody, niezbędnej do celów rolniczych, przemysłowych i społecznych. Woda z jeziora jest wykorzystywana do nawadniania pól, zasilania elektrowni wodnych oraz zapewnienia dostęp do wody pitnej dla mieszkańców regionu. Ponadto zbiornik ma również znaczenie turystyczne. Jego okolice są popularne wśród turystów z całego świata.

Zbiornik Bracki – ten zbiornik zaporowy typu grawitacyjnego położony jest w Rosji, w pobliżu miasta Brack. Jest to jedna z największych budowli hydrotechnicznych na świecie. Powstała na rzece Angarze, która jest jednym z głównych dopływów Jeniseju i stanowi ważny element infrastruktury wodnej regionu Irkuckiego. Budowa zbiornika Brackiego rozpoczęła się w 1961 r., a zakończyła się w 1967. Ma on pojemność 169,27 km³, a jego powierzchnia wynosi 5470 km². Rocznie produkuje się tu 4500 MW. Bracki do dziś klasyfikowany jest jako drugi co do wielkości pod względem pojemności na świecie.

Zbiornik Bracki jest nie tylko imponującą budowlą hydrotechniczną, ale także ważnym źródłem energii dla Rosji, który pozwala również na eksport energii do innych krajów, takich jak Chiny i Mongolia. Zgromadzona w nim woda jest również wykorzystywana w przemyśle, rolnictwie i do celów nawadniania. Dzięki niemu wiele regionów Rosji, które cierpią na niedobór wody, może liczyć na stałe w nią zaopatrzenie.

Jezioro Nasera – sztuczny zbiornik zaporowy powstały w 1971 r. w wyniku przegrodzenia Nilu Wysoką Tamą Asuańską. Jego powierzchnia wynosi 5250 km², a pojemność całkowita to 157 km³. Ciągnie się od Asuanu przez Nubię aż do Wadi Halfa w Sudanie. W 83% znajduje się na terytorium Egiptu. Sudańczycy wolą nazywać swój mniejszy zbiornik wodny jeziorem Nubia.

Nasera ma ogromne znaczenie gospodarcze dla obu krajów, przede wszystkim ze względu na zapewnienie stałego dopływu wody, w celu nawadniania pól uprawnych w okolicy. Dodatkowo, sztuczny zbiornik jest wykorzystywany jako źródło energii wodnej, zasilającej okoliczne elektrownie.

Zbiorniki zaporowe – czy to dobre rozwiązanie?

Chociaż zbiorniki zaporowe przynoszą gospodarce wiele korzyści, to mają również poważny wpływ na środowisko. Budowa sztucznych zbiorników może prowadzić do niszczenia cennych ekosystemów rzecznych, powodując tym samym zubożenie, a nawet utratę różnorodności biologicznej. Konsekwencją może być również osuszanie i zanik cennych terenów mokradłowych (na obszarze doliny poniżej zapory) oraz podniesienie się zwierciadła wód gruntowych powyżej budowli piętrzącej. Nie należy pomijać aspektu erozji i eutrofizacji. Znaczące są również skutki społeczne takich inwestycji. Wiążą się one z koniecznością przesiedlania ludności i konfliktami na tym tle.

Mimo tych wad, sztuczne zbiorniki zaporowe pozostają ważnymi budowlami hydrotechnicznymi, które zapewniają wielu ludziom dostęp do wody pitnej, energii elektrycznej oraz zapobiegają powodziom. Ważne jest, aby każda inwestycja tego typu była dokładnie zaplanowana, a jej wpływ na środowisko naturalne możliwie jak najmniejszy.