Zmiany klimatyczne wpływają na nasze życie i środowisko na wiele sposobów. Ekstremalne upały czy zmieniające się wzorce występujących opadów (np. nagłe, nawalne deszcze) wpływają na zmianę środowiska, bezpieczeństwo żywnościowe i wodne ludzi, dostawy energii, stabilność finansową czy zdrowie.
Aby przyjrzeć się bliżej tym zjawiskom, w listopadzie 2024 r. Europejska Agencja Środowiska przygotowała i opublikowała raport pt.: Trends and projections in Europe 2024 (Trendy i prognozy w Europie 2024).
W raporcie tym prześledzono trendy historyczne, najnowsze postępy i prognozy w zakresie łagodzenia zmiany klimatu poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych, korzyści płynące z produkcji energii odnawialnej oraz poprawę efektywności energetycznej.
Raport można pobrać ze strony Urzędu Publikacji Unii Europejskiej.
Ogólny kontekst
Zmiany klimatu wpływają na planetę na wiele sposobów. Ekstremalne upały czy trudne do określenia wzorce opadów kształtują środowisko fizyczne, a także bezpieczeństwo żywnościowe i wodne ludzi, zdrowie, dostawy energii czy stabilność finansową.
W ciągu ostatniego roku globalne temperatury przekraczały próg wzrostu określony na 1,5°C (Copernicus Climate Change Service), zbliżając się do poziomu długoterminowego celu określonego w Porozumieniu paryskim. Sprawia to, że oprócz potrzeby szybkiego dostosowania się do zmieniającego się klimatu, przyspieszające tempo zmian klimatycznych wymusza konieczność podjęcia dalszych działań mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych.
Ponieważ konsekwencje zmiany klimatu coraz bardziej odczuwane są nie tylko przez ludzi, ale i gospodarki czy środowisko, w marcu 2024 r. Europejska Agencja Środowiska opublikowała pierwszą europejską ocenę ryzyka klimatycznego, wskazując, że zagrożenia osiągnęły już poziom krytyczny i mogą stać się katastrofalne, jeżeli nie zostaną podjęte pilne i zdecydowane działania.
Krótko po opublikowaniu oceny Komisja Europejska (KE) przyjęła komunikat Zarządzanie ryzykiem klimatycznym – ochrona obywateli i dobrobytu – COM(2024) 91 final. Komunikat wskazuje, w jaki sposób Unia Europejska (UE) może skutecznie stawić czoła zagrożeniom i budować większą odporność na zmianę klimatu. Ponieważ Europa jest najszybciej ocieplającym się kontynentem na świecie, co stwarza znaczne ryzyko klimatyczne, niezbędna jest wiedza na temat trendów i prognoz w celu przygotowania społeczeństwa i zwiększenia odporności.
Publikacja Trendy i prognozy w Europie 2024
Opublikowany w listopadzie 2024 r. raport opiera się na danych zgłoszonych przez wszystkie 27 państw UE, 5 państw członkowskich Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) i 9 stron wspólnoty energetycznej.
Dokument przedstawia przegląd postępów w realizacji celu klimatycznego, ze szczególnym uwzględnieniem postępów w realizacji pośrednich celów UE – na rok 2030 – w zakresie klimatu i energii. Zawiera on analizy trendów i prognoz w następujących obszarach:
- Emisje gazów cieplarnianych i trendy energetyczne w UE
- Emisje gazów cieplarnianych i trendy energetyczne na poziomie sektorowym
- Emisje gazów cieplarnianych i trendy energetyczne w krajach europejskich
- Wnioski i dalsze kroki.
Jak wskazuje raport, skupiając się na rozwoju sektorowym w 2023 r., sektor dostaw energii w sposób znaczący przyczynił się do redukcji emisji. Należy jednocześnie wskazać, że historycznie był największym źródłem emisji w UE, a mimo to – dzięki podejmowanym działaniom – pozbył się tego statusu, redukując swoje emisje o znaczące 19 proc. w ciągu 1 roku. Było to spowodowane głównie wzrostem energii jądrowej, energii wodnej i rozwojem energii słonecznej i wiatrowej.
Produkcja energii wodnej i jądrowej nieznacznie wzrosła w 2023 r. po spadkach w 2022 r. Ponadto w raporcie wskazano, że biorąc pod uwagę emisje niezwiązane z energią, sektor rolniczy zmniejszył swoje emisje o 2 proc. w 2023 r., podczas gdy wstępne szacunki dla LULUCF wskazują na wzrost pochłaniania gazów cieplarnianych.
Zmiany w sposobie zużycia energii obniżyły również emisje w sektorze przemysłu i budownictwa. W 2023 r. szacowane zużycie i emisje w budynkach zmniejszyły się w porównaniu z rokiem poprzednim, co spowodowało spadek uwalniania gazów o 6 proc. Na znacznie niższym poziomie pozostają redukcje emisji z transportu. Biorąc pod uwagę najnowsze trendy i według autorów raportu, aby osiągnąć cele LULUCF, konieczne będą dodatkowe wysiłki i działania.
Redukcja emisji gazów cieplarnianych
W związku z obserwowaną zmianą klimatu, oprócz potrzeby szybkiego dostosowania się do nowych warunków, przyspieszające tempo zmian klimatycznych podkreśla konieczność redukcji emisji gazów cieplarnianych (GHG).
W ostatnich latach kraje UE zobowiązały się wspólnie osiągnąć neutralność klimatyczną najpóźniej do 2050 r. oraz dążyć do osiągnięcia ujemnych emisji w tym okresie.
W 2023 r. całkowite emisje netto gazów cieplarnianych w UE spadły do 37 proc. poniżej poziomów z 1990 r. Szacunek ten opiera się na sprawozdaniach państw członkowskich i wdrażaniu celów klimatycznych UE zdefiniowanych w europejskim prawie klimatycznym, w tym o pochłanianiu netto z sektora użytkowania gruntów, zmianie użytkowania gruntów i leśnictwie (LULUCF), a także emisji z międzynarodowego lotnictwa i transportu morskiego regulowanego na mocy prawa UE. Redukcja emisji w 2023 r. stanowi największą redukcję rok do roku od kilku dekad (z wyłączeniem danych dla 2020 r. z uwagi na wpływ COVID-19). Między innymi dlatego UE wykazuje, że możliwe jest obniżenie emisji GHG o ponad jedną trzecią przy jednoczesnym utrzymaniu wzrostu gospodarczego.