W jaki sposób ciepło zabija? Upały przeciążają mózg, serce i inne organy wewnętrzne

29 czerwca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Tropików, który ma zwracać uwagę na problemy dotykające najcieplejszej strefy na Ziemi. Tymczasem nieznośne upały już od kliku tygodni nękają strefę między zwrotnikami, powodując przedwczesne zgony i zasłabnięcia. Ponad 1300 muzułmanów zmarło w czasie tegorocznej pielgrzymki do Mekki. Dlaczego upał jest tak niebezpieczny dla organizmu ludzkiego?

Śmiercionośne upały – wyjaśnienie fizjologiczne

Normalna dla ludzkiego ciała temperatura 37°C jest tak naprawdę zaledwie o 4 stopnie niższa od katastrofy fizjologicznej, jaką jest udar cieplny. A może ona wzrastać nie tylko pod wpływem infekcji, ale również upalnego powietrza wokół. Przegrzewają się wówczas organy wewnętrzne, więc zaalarmowany mózg przekierowuje krew w kierunku skóry celem jej schłodzenia. Widać to gołym okiem w postaci zaczerwienienia.

Niestety, owa zmiana sposobu krążenia oznacza, że krew z okolic żołądka i jelit zaczyna dystrybuować po organizmie toksyny, które w normalnej sytuacji skoncentrowane są wokół układu trawiennego. Powoduje to kaskadę problemów prowadzących do nadmiernego krzepnięcia krwi i niewydolności organów wewnętrznych. Jednocześnie dochodzi do dezorientacji i problemów z myśleniem – człowiek często nie rozumie, co się z nim dzieje.

Upały w szczególny sposób zagrażają osobom cierpiącym na schorzenia układu sercowo-krążeniowego. Wysłanie krwi w kierunku skóry przekłada się bowiem również na ogólny spadek ciśnienia. Serce zaczyna pompować więc bardziej intensywnie, aby uchronić człowieka przed omdleniem. W niektórych przypadkach może się to skończyć tragicznie.

Trzeci czynnik ryzyka związanego z przegrzaniem to odwodnienie. Organizm próbuje się schłodzić również poprzez wydalanie potu – im cieplej zaś, tym bardziej się pocimy. Zaburzona zostaje równowaga elektrolitów, co może prowadzić do niewydolności nerek. Wskutek odwodnienia dochodzi do wstrząsu, a organy wewnętrzne z powodu braku krwi, tlenu i składników odżywczych przestają pracować.

Bilans ofiar wciąż rośnie

Lato ledwie się zaczęło, a światowe media już donoszą o śmiertelnych ofiarach wysokich temperatur. W Arabii Saudyjskiej według krajowego Ministerstwa Zdrowia zmarło 1301 pielgrzymów biorących udział w corocznym hadżu do świątyni Al-Kaba w Mekce. Wielu z nich szło długie godziny w palącym słońcu. Arabska służba zdrowia udzieliła łącznie 465 tys. usług specjalistycznej terapii.

Dramatyczna sytuacja panuje też w Indiach, gdzie upały trwają już od maja. W piątek 21 czerwca indeks cieplny, czyli odczuwalna temperatura skorygowana o wilgotność powietrza, sięgnął w New Delhi 53°C. Według lokalnej minister ds. gospodarki wodnej, nawet 2,8 mln ludzi jest poważnie zagrożonych, ponieważ zasilająca miasto rzeka Jamuna znacząco obniżyła swój poziom i nie dla wszystkich wody wystarczy. Łącznie w całym kraju odnotowano już ponad 140 ofiar śmiertelnych i 42 tys. przypadków udaru cieplnego.

Tropikalna pogoda sięga coraz dalej za zwrotniki. Upały od kilku tygodni dają się we znaki także Pakistańczykom. We wtorek 25 czerwca w prowincji Sindh odnotowano temperaturę 47°C. W Karachi w poniedziałek leczono 1500 pacjentów z udarem cieplnym, z których osiem zmarło. Śmiertelnych ofiar według przedstawicieli miejskiego szpitala w poprzednich dniach były jednak dziesiątki.

Gorąco jest (i będzie) również w Europie. W Grecji w poniedziałek 24 czerwca media poinformowały o kolejnym turyście, którego znaleziono bez oznak życia. 68-letni Niemiec zaginął dzień wcześniej na Krecie. To już kolejna z rzędu ofiara upałów na Peloponezie i okolicznych wyspach.

Międzynarodowy Dzień Tropików – jakie ma znaczenie?

Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła Międzynarodowy Dzień Tropików w 2016 r. Jego celem z jednej strony ma być celebracja różnorodności biologicznej i kulturowej strefy wokół równika. Z drugiej, ONZ pragnie zwrócić uwagę świata na problemy i wyzwania stojące przed tropikalnymi krajami. Należą do nich m.in. zmiana klimatu, wylesianie czy zmiany demograficzne.

A prognozy mówią, że do 2050 r. w tropikach zamieszkiwać będzie większość światowej populacji i aż 2/3 wszystkich dzieci na Ziemi. To o tyle przerażająca wizja, że w strefie między zwrotnikami obserwuje się najwyższe wskaźniki biedy i niedożywienia, a nigdzie indziej liczba ludności miejskiej mieszkającej w slumsach nie jest tak wysoka. W takich warunkach życiowych upały stają się jednoznacznym wyrokiem.