W objęciach ukwiałów. O tym jak Błazenki znalazły sojusznika

W morskiej głębinie, gdzie światło słabnie i zaczyna królować nieznane, kwitnie niezwykłe partnerstwo błazenków z ukwiałami. Razem odgrywają spektakl przetrwania, który zadziwia swoją finezją i złożonością.

Sąsiedzi

Błazenki, znane również jako ryby anemonowe (Amphiprioninae), stanowią charakterystyczną grupę ryb zamieszkujących rafy koralowe tropikalnego pasa Indo-Pacyfiku. Obecnie do tej grupy zalicza się 26 uznanych gatunków oraz 2 naturalne mieszańce.

Gatunki te zamieszkują różnorodne środowiska raf koralowych, od płytkich wód przybrzeżnych po głębsze strefy raf. Wśród najczęściej spotykanych gatunków są Amphiprion ocellaris (błazenek prawdziwy) i Amphiprion percula, które są rozpoznawalne dzięki swoim jaskrawym pomarańczowym barwom z trzema białymi pasami. Do ich sławy przyczynił się niewątpliwie oscarowy obraz Andrew Stantona Gdzie jest Nemo.

Ukwiały (Actiniaria) natomiast są morskimi bezkręgowcami z gromady koralowców (Anthozoa), charakteryzują się zdolnością do życia w symbiozie z różnymi morskimi gatunkami. Te osiadłe drapieżniki są wyposażone w parzydełka, które służą do obrony i zdobywania pożywienia, zwykle małych ryb i planktonu. Ukwiały występują na całym świecie w różnorodnych siedliskach morskich, od płytkich wód przybrzeżnych po głębokie oceany.

Symbioza błazenków i ukwiałów

Symbioza błazenków i ukwiałów to przykład mutualizmu, który jest jednym z najbardziej charakterystycznych związków w morskich ekosystemach. Ryby te żyją w bezpośrednim kontakcie z parzydełkowymi ukwiałami, które dla innych gatunków są śmiertelnym zagrożeniem.

Mutualizm jest formą symbiozy między organizmami, która charakteryzuje się wzajemnymi korzyściami dla obu stron. W wielu przypadkach ten typ współpracy staje się na tyle niezbędny, że uniemożliwia każdemu z gatunków samodzielne funkcjonowanie w naturalnym środowisku.

Według badań, sekretem dobrego sąsiedztwa błazenków i ukwiałów są substancje śluzowe na ich skórze ryb, które zapobiegają aktywacji parzydełek ukwiałów. Te substancje zawierają specjalne białka, które neutralizują parzydełka ukwiałów, umożliwiając błazenkom bezpieczne zamieszkiwanie w ich czułkach. Proces ten jest efektem długotrwałej adaptacji ewolucyjnej, która pozwoliła na rozwinięcie tego unikalnego mechanizmu ochronnego. Badania wykazały, że kiedy młode błazenki po raz pierwszy wchodzą w kontakt z ukwiałem, narażają się na lekkie ukłucia, co inicjuje produkcję ochronnego śluzu. Po kilku takich interakcjach stają się całkowicie odporne na parzydełka swoich gospodarzy.

Wzajemnie korzyści, czyli co komu się opłaca

Symbioza błazenków z ukwiałami to subtelny taniec korzyści. Błazenki zyskują niezastąpioną ochronę przed drapieżnikami, co znacząco zmniejsza ich śmiertelność. Ukwiały, ze swoimi śmiercionośnymi parzydełkami, stają się bezpiecznym schronieniem. Ale to nie tylko jednostronna relacja – ruchy błazenków poprawiają cyrkulację wody wokół ukwiałów, co zwiększa dostępność tlenu i pomaga usuwać resztki pokarmu​. W zamian ukwiały rozwijają się szybciej i są zdrowsze. Obecność błazenków odstrasza również potencjalne zagrożenia, takie jak ryby żerujące na polipach, czyniąc tę relację pełną wzajemnych korzyści​.

Zmiana klimatu zagrożeniem dla sąsiedztwa

Zmiana klimatu to proces, który, niczym cichy złodziej, zakrada się do ekosystemów morskich, pozostawiając za sobą ślady zniszczenia. Jednym z najbardziej wizualnych dowodów jego wpływu jest proces blaknięcia koralowców i ukwiałów, których barwne ciała tracą swoje żywe odcienie. To zjawisko wynika z utraty symbiotycznych glonów, które żyją w tkankach tych zwierząt i są kluczowe dla ich wyżywienia i intensywnej barwy.

Blaknięcie ukwiałów ma bezpośrednie konsekwencje również dla błazenków, które na tych organizmach polegają, szukając w nich schronienia, miejsca rozrodu i źródła pokarmu. Badania przeprowadzone w Zatoce Eilat na Morzu Czerwonym w latach 1997–2015 wykazały, że liczba dwóch gatunków ukwiałów spadła o 86 proc., a populacja błazenków żyjących w symbiozie z nimi zmniejszyła się o 74 proc.

Mimo że sytuacja może wydawać się ponura, istnieją też powody do optymizmu. Naukowcy odkryli, że ukwiały wzdłuż wybrzeży Australii, mimo utraty symbiotycznych glonów i blaknięcia, nadal potrafią przetrwać. Dzięki skutecznemu jadowi parzydełkowemu, który umożliwia im polowanie, te morskie organizmy wykazują niezwykłą odporność. Ta zdolność do przetrwania w trudnych warunkach jest dobrą wiadomością zarówno dla samych ukwiałów, jak i dla błazenków, które znajdują schronienie w ich parzydełkowych ramionach.

Zdj. główne: Sebastian Pena Lambarri/Unsplash