English
Szczyt klimatyczny COP29 miał oficjalnie zakończyć się 22 listopada. Uczestnicy przedłużyli jednak obrady o jeden dzień, co umożliwiło podjęcie dwóch kluczowych decyzji: o kredytach węglowych oraz nowym Wspólnym Celu Finansowym. W agendzie ostatnich dni obrad nie zabrakło również ważnych decyzji na temat wody. Co zmieni się na świecie po szczycie w Azerbejdżanie?
Rynki węglowe są faktem
W myśl artykułu 6 Porozumienia paryskiego jednym z kluczowych narzędzi walki ze zmianą klimatu ma być rozwój tzw. rynków węglowych. Chodzi o mechanizm umożliwiający sprawiedliwy i przejrzysty handel kredytami uprawniającymi do emisji gazów cieplarnianych. Niestety, mimo szczytnych założeń przez ostatnie dziesięć lat nie udało się ustalić dokładnych zasad kupna i sprzedaży kredytów, a wokół tematu narosło wiele kontrowersji. Dopiero ostatni dzień obrad COP29 przyniósł długo oczekiwany przełom w tej sprawie.
W wyniku dwutorowych negocjacji politycznych i technicznych, które prowadzone były w ciągu całego roku, uczestnikom szczytu udało się dopracować ostatnie szczegóły umożliwiające operacjonalizację kredytów węglowych. Przypomnijmy, że na wcześniejszych szczytach w Glasgow (COP26) oraz Sharm El-Sheikh (COP27) opracowano zasady i procedury dotyczące wdrożenia artykułu 6 – dopiero w Baku udało się jednak wyjść z negocjacyjnego impasu.
Co to oznacza dla świata? W ramach transparentnych i zintegrowanych rynków węglowych kraje i firmy, które mają problemy z realizacją własnych zobowiązań emisyjnych, będą mogły kupować kredyty węglowe od krajów, które mieszczą się w obranych celach. Zdaniem analityków pozwoli to zaoszczędzić rocznie nawet 250 mld dol. na wdrażaniu narodowych planów klimatycznych (NDC), a do 2050 r. uruchomi przepływ nawet 1 bln dol. w ramach kredytów. Redukcje emisji na rynkach węglowych będą musiały być realne, mierzalne i weryfikowalne, co ma wpłynąć stymulująco na globalne inwestycje.
Główny negocjator COP29, Yalchin Rafijev, skomentował sukces słowami: Dziś odblokowaliśmy jedno z najbardziej złożonych i technicznych wyzwań dla dyplomacji klimatycznej. Artykuł 6 jest trudny do zrozumienia, ale jego rezultaty będą oczywiste w naszym codziennym życiu. Oznacza on więcej zamkniętych kopalni węgla, więcej zbudowanych farm wiatrowych i posadzonych lasów. To nowa fala inwestycyjna w rozwijających się regionach świata.
300 mld dolarów pomocy klimatycznej rocznie
Kolejnym przełomowym rozstrzygnięciem, które uzgodniono w nadprogramowym dniu COP29, było wyznaczenie nowego poziomu Celu Finansowego. Chodzi o pomoc, którą kraje bogatsze przeznaczają corocznie na przeciwdziałanie zmianie klimatu w ramach globalnej solidarności – emisje generowane są głównie w państwach rozwiniętych, podczas gdy państwa rozwijające się doświadczają najdotkliwiej ich skutków.
Do tej pory pomoc finansowa wynosiła 100 mld dol. rocznie, ale już przed rozpoczęciem szczytu w Baku było jasne, że kwota ta jest stanowczo za niska. Osiągnięcie konsensusu w sprawie podwyższenia wsparcia nie było łatwe, zwłaszcza w obliczu geopolitycznej fragmentacji, jaka miała miejsce w mijającym roku. Wbrew opiniom sceptyków, którzy negowali możliwość porozumienia, w sobotę 23 listopada br., po 48 godzinach intensywnych rozmów, przyjęto tzw. Cel Finansowy z Baku (BFG).
Uczestnicy szczytu COP29 zgodzili się potroić dotychczasową kwotę, deklarując rocznie 300 mld dol. wsparcia dla działań klimatycznych w państwach rozwijających się. Zobowiązanie to ma obowiązywać do 2035 r. i szacuje się, że wygeneruje roczne inwestycje na poziomie nawet 1,3 bln dol. w skali globalnej. Pomoc rządowa ma w tym przypadku działać jako katalizator dla szerszego zaangażowania kapitałowego.
W końcowym porozumieniu dotyczącym Celu Finansowego położono nacisk na konieczność zagwarantowania łatwego dostępu do wsparcia oraz jego transparentności. Pomoc w szczególności adresowana jest do państw wyspiarskich, gdzie ekstrema pogodowe związane ze zmianą klimatu odciskają największe piętno, oraz do krajów najmniej rozwiniętych.
Cel Finansowy z Baku uważany jest za najważniejszą część pakietów pomocowych przyjętych podczas COP29. Jego zadaniem jest stymulacja postępu w ramach wszystkich filarów działań klimatycznych, aby zrealizować coraz bardziej nieuchwytny cel 1,5°C. W połączeniu ze zintegrowanymi rynkami węglowymi inicjatywa ta ma zrewolucjonizować globalną architekturę finansowania walki ze zmianą klimatu.
COP29 a gospodarka wodna
Szczyt w Baku, poza palącą kwestią finansowania globalnej adaptacji, skupił się również na merytorycznych kwestiach zarządzania kluczowymi ziemskimi zasobami. Inicjatywa Woda dla Działań Klimatycznych była jednym z tematów, w których osiągnięto zgodne stanowisko, a końcową deklarację podpisało niemal 50 krajów.
Globalny cykl hydrologiczny podlega poważnym zaburzeniom wskutek zmiany klimatu, począwszy od suszy i pogorszenia jakości wody pitnej, po topnienie lodowców i katastrofalne powodzie. Z danych przedstawionych podczas COP29 wynika, że już 1/5 wszystkich zlewni na świecie doświadcza drastycznych zmian wpływających na gospodarkę wodną w regionach. Ok. 2,2 mld ludzi wciąż nie ma dostępu do wody pitnej, a połowa ziemskiej populacji żyje w tzw. stresie wodnym. Jednocześnie ponad 90 proc. ludzi i 95 proc. infrastruktury dotkniętych klęskami żywiołowymi ucierpiało właśnie z powodu wody. Do 2050 r. w niektórych regionach oczekuje się nawet 6 proc. spadku PKB w wyniku oddziaływania zmiany klimatu na zasoby wodne.
Aby uniknąć czarnego scenariusza uczestnicy szczytu COP29 powołali do życia inicjatywę Woda Dla Działań Klimatycznych, której celem jest integracja zarządzania zasobami wodnymi z krajowymi planami klimatycznymi. Międzynarodowa współpraca ma ułatwić wymianę danych oraz tworzenie nadgranicznych scenariuszy dla poszczególnych zlewni. Prezydent szczytu Mukhtar Babayev podkreślił, że woda jest elementem łączącym kryzys klimatyczny, kryzys biologicznej różnorodności oraz pustynnienia. Poprawiając współpracę między państwami, inicjatywa Woda dla Działań Klimatycznych pozwoli nam działać na wszystkich trzech frontach.
Z opinią tą zgodziła się podsekretarz Programu Środowiskowego ONZ (UNEP) Inger Andersen, która stwierdziła, że jeszcze nigdy zarządzanie zasobami słodkiej wody na świecie nie było tak ważne.
Inne ważne postanowienia COP29
Koniec szczytu to oczywiście pora na podsumowania. Poza kredytami węglowymi, nowym Celem Finansowym oraz obiecującymi deklaracjami współpracy na rzecz zmiany klimatu, COP29 przyniósł wymierne efekty w postaci otwarcia Funduszu strat i szkód klimatycznych oraz powołania koalicji na rzecz Klimatu i Zdrowia – na kolejnych szczytach problematyka zdrowia publicznego ma stać się kluczowym elementem agendy klimatycznej. Poza tym ponad 50 krajów, w tym 8 z 10 największych emitentów metanu, zobowiązało się ograniczyć emisje kontrowersyjnego gazu cieplarnianego z odpadów organicznych w ramach przyszłych Narodowych Zobowiązań Klimatycznych (NDC).
Mimo sukcesów na papierze nie wszyscy są zadowoleni. Przedstawiciele 45 krajów najbardziej narażonych na zmianę klimatu, w tym Bangladeszu, Haiti i Etiopii, głośno skrytykowali nowe zobowiązania finansowe bogatych krajów, stwierdzając, że to nie jest po prostu klęska, to jest zdrada. W podobnym duchu wypowiedzieli się przedstawiciele WWF, nazywając nowy cel finansowy klimatyczną porażką.
Antonio Guterres, Sekretarz Generalny ONZ, był nieco bardziej ostrożny w słowach, ale dziękując uczestnikom za zaangażowanie, przyznał, że miał nadzieję na bardziej ambitne rezultaty. Jednocześnie przypomniał, że powzięte zobowiązania muszą być realizowane w pełni i na czas, szybko stając się realnym strumieniem gotówki.
zdj. główne: UNclimatechange / flicker
