Ptaki wędrowne to fascynujący podróżnicy, którzy co roku przemierzają setki, a nawet tysiące kilometrów, migrując między lęgowiskami a zimowiskami. Wśród nich są rybitwy popielate, które potrafią pokonać corocznie 60 – 80 tys. km czy szlamiki rdzawe wędrujące z Alaski na Nową Zelandię, przelatując jesienią, bez zatrzymywania się, 11 tys. km nad Pacyfikiem.
W ciągu swoich wędrówek ptaki narażone są na wiele trudności, w tym zmiany pogody czy krajobrazu oraz brak pożywienia. Jednak jednym z największych wyzwań, przed którymi stają ptaki wędrowne, jest brak dostępu do wody, która jest kluczowa dla przetrwania tych niesamowitych stworzeń.
Światowy Dzień Ptaków Wędrownych
Każdego roku, w drugi weekend maja, obchodzony jest Światowy Dzień Ptaków Wędrownych. Od 2006 r. to wyjątkowe święto ma na celu podkreślenie znaczenia ptaków wędrownych, konieczność ich ochrony oraz promowanie świadomości na temat znaczenia ich migracji i potrzeb, a także podkreślenie konieczności międzynarodowej współpracy w tym zakresie.
Światowy Dzień Ptaków Wędrownych organizowany jest przy współpracy: Konwencji o gatunkach wędrownych (CMS) i Porozumieniem w sprawie ochrony afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych (AEWA) oraz Environment for the Americas (EFTA). Jest on jedynym międzynarodowym programem edukacyjnym, który podkreśla i celebruje migracje prawie 350 gatunków ptaków wędrownych między siedliskami lęgowymi.
W tym roku, 13 maja, wykorzystaliśmy tę wyjątkową okazję, by skupić się na temacie wody i jej znaczeniu dla ptaków wędrownych oraz rosnących zagrożeniach zarówno dla jej jakości, jak i ilości. Kampania odbyła się na całym świecie pod hasłem: „Water: Sustaining Bird Life”.
Dlaczego woda jest tak ważna dla ptaków wędrownych?
Woda jest podstawowym elementem niezbędnym do utrzymania życia ptaków wędrownych. Podobnie jak w przypadku ludzi, woda jest kluczowa do zachowania odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu, co pozwala przetrwać. Ponadto ptaki wędrowne używają wody w celu utrzymania właściwej temperatury i poziomu wilgotności w gniazdach.
Dla ptaków wędrownych woda to też źródło pożywienia. Często lądują nad różnego rodzaju zbiornikami wodnymi, takimi jak jeziora, stawy, rzeki i bagna, aby się napić, odpocząć i znaleźć jedzenie. Z wody korzystają w różnorodny sposób, w zależności od swoich potrzeb, od warunków środowiskowych, a także od gatunku. Niektóre ptaki wędrowne, takie jak pelikany czy kaczki, pływają i nurkują w poszukiwaniu pożywienia. Inne, na przykład sokoły, orły i jastrzębie, polują na swoje ofiary z góry. Kolejne gatunki ptaków wędrownych, chociażby bociany, flamingi czy czaple, żywią się rybami i innymi organizmami wodnymi, które łapią w pobliżu brzegów jezior, rzek i innych zbiorników wodnych.
Ptaki wędrowne zagrożone brakiem dostępu do wody
Ptaki wędrowne od zawsze polegają na wodzie podczas swojej migracji i zimowania. Niestety, rosnące zapotrzebowanie ludzi na zasoby oraz zmiany klimatu i zanieczyszczenia zagrażają tym cennym ekosystemom. Dramatyczna utrata w ciągu ostatnich 50 lat 35% światowych terenów podmokłych, które są krytyczne dla ptaków wędrownych, wywołuje alarm na całym świecie.
Wielkie Jezioro Słone, majestatyczny zbiornik wodny w stanie Utah, doświadcza nieodwracalnych zmian. Wszystko wskazuje na to, że największe słone jezioro na półkuli zachodniej może całkowicie zniknąć w ciągu pięciu najbliższych lat. Korzysta z niego ponad milion ptaków przybrzeżnych.
Jezioro Aralskie, które było kiedyś czwartym co do wielkości jeziorem na świecie, jest obecnie symbolem katastrof ekologicznych, największych w historii. To wspólne dziedzictwo Kazachstanu i Uzbekistanu uległo drastycznemu zmniejszeniu.
Innym, przejmującym przykładem jest jezioro Czad. Niegdyś jeden z największych zbiorników wodnych w Afryce, obecnie stanowi przerażający przykład utraty ekosystemu. W 1960 r. straciło aż 90% swojej pierwotnej powierzchni, co miało katastrofalne skutki dla lokalnych społeczności, ale także dla ptaków wędrownych.
Te przykłady utraty ekosystemów są doskonałym przypomnieniem, że bioróżnorodność naszej planety jest w niebezpieczeństwie. Ostatnie doniesienia o spadku populacji ptaków na całym świecie są równie alarmujące. Aż 48% gatunków zmaga się z poważnymi spadkami liczebności.
Konsekwencje braku dostępu do wody dla ptaków wędrownych
Brak dostępu do wody może mieć poważne konsekwencje dla ptaków wędrownych. Może prowadzić do odwodnienia, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Ponadto, jeśli ptaki wędrowne nie mają stałego dostępu do wody, mogą mieć trudności ze zdobywaniem pożywienia i muszą przemieszczać się na dłuższe dystanse. To z kolei prowadzi do większego wysiłku i ryzyka wycieńczenia. Osłabienie wpływa na ich zdolność do polowania, zdobywania pożywienia i obrony przed drapieżnikami, co z kolei zwiększa ryzyko śmierci. Ptaki wędrowne opierają się na regularnym cyklu migracyjnym, aby dotrzeć do swoich siedlisk lęgowych i zimowych. Brak dostępu do wody może zakłócić ten proces i utrudnić im dotarcie do miejsca docelowego.
Aby ptaki wędrowne przetrwały, konieczne jest podejmowanie działań mających na celu przywrócenie dostępu do wody. To obejmuje ochronę mokradeł, jezior, rzek i wybrzeży przed zanieczyszczeniem, a także zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi, wprowadzanie odpowiednich polityk ochrony środowiska, edukację społeczeństwa na temat znaczenia wody dla ptaków wędrownych oraz wspieranie projektów rewitalizacji i odtwarzania wodnych ekosystemów.