WWW, czyli co łączy wodę, wieś i Wielkanoc

Prognozy pogody

Rolnictwo było i jest uzależnione od dostępu do wody w odpowiedniej ilości i jakości.

W planowaniu działań związanych z uprawą opierano się na obserwacji pogody. Obecnie danych na temat parametrów hydrologicznych i meteorologicznych dostarczają wyniki pomiarów, a prognoz w tym zakresie – modele prognostyczne. Sposób czerpania informacji znacząco się zmienił, ale nadal to pogoda jest kluczowym czynnikiem warunkującym powodzenie w pracy rolnika.

W czasach, które znamy tylko z opowiadań dziadków albo książek historycznych, prognozy były efektem wieloletnich obserwacji przekazywanych z ust do ust albo utrwalanych w powiedzeniach, przysłowiach czy też w wierzeniach. Relacje te podkreślają naturalne przemiany w przyrodzie i znaczenie rozpoczynającej się wiosny, która jest symbolem nowego cyklu życia, okresem, w którym należy rozpocząć zasiewy, czy zbieranie plonów.

Zwyczaje na obszarach wiejskich – tradycje i mądrość ludowa

Nasi przodkowie, obserwując pogodę, między innymi w Święta Wielkanocne, dowiadywali się wiele na temat tego, jakiego należy spodziewać się lata, jaka może być pogoda w danym roku, a w konsekwencji, jak zaplanować prace w gospodarstwie w ciągu nadchodzącego roku.

Zauważane i powtarzające się przez lata konsekwencje pewnych zdarzeń pogodowych występujących podczas Świąt Wielkanocnych, utrwalano w powiedzeniach, przysłowiach i mądrościach ludowych. Zawierano je zazwyczaj w kilku, łatwych do zapamiętania słowach. I tak dla mieszkańców wsi wiadomym było, że:

• Suchy post – dobry rok.
• Kiedy w Wielki Post rosa, to nasiej gospodarzu dużo prosa, a jeżeli w Wielki Piątek mróz, to proso na górę włóż.
• W Wielki Piątek deszcz nieurodzaju wieszcz.
• W Wielki Piątek, gdy deszcz hojnie doliny zleje, że dużo mleka będzie są pewne nadzieje.
• Kto w Wielki Piątek sieje, ten się w żniwa śmieje.
• Deszcz na Wielki Piątek napcha każdy kątek.
• Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmur.
• W dnie krzyżowe męka Boża, wstrzymaj się od siewu zboża.
• Gdy mokro w Wielką Niedzielę, rok się sucho ściele.

Wielki Piątek

Zgodnie z przekazami ludowymi, duże znaczenie miało, czy w Wielki Piątek będzie duży mróz, czy będzie świeciło słońce, czy też spadnie ulewny deszcz. Obserwując pogodę, przepowiadano efekty pracy na polach na następny rok. Mieszkańcy wsi przed wschodem słońca obmywali się w misce z wodą, do której wrzucano monety. Miało to zapewnić bogactwo na najbliższe dwanaście miesięcy.

Wielka Sobota

W Wielką Sobotę miało miejsce poświęcenie pokarmów , wody i ognia. Świeconą wtedy wodę używano przez cały rok do błogosławienia ludzi, zwierząt i domostw. Miała chronić przed nieszczęściem i złymi duchami. Spryskiwano domy, by rok był spokojny.

Niedziela Wielkanocna

To, co robiono w Wielką Niedzielę, miało mieć odzwierciedlenie w życiu codziennym przez cały następny rok. Tego dnia nie wolno było zamiatać, żeby kury nie rozgrzebywały grządek w ogrodzie. Nie można było również wołać ich na głos, żeby nie niosły jaj u sąsiadów. Ciekawym wierzeniem było to dotyczące picia wody. Jej spożycie miało gwarantować uporczywie męczące pragnienie przez kolejne miesiące.

Wielki Poniedziałek

W Wielki Poniedziałek, zwany również w różnych regionach kraju lanym poniedziałkiem, dyngusem, śmigusem dyngusem, śminguems, śmigusem, szmigusem, praktykowano zwyczaj polewania się wzajemnie wodą. Tradycja ta wiąże się z praktykami pogańskimi i symbolizuje oczyszczenie z zimowego brudu i budzenie się przyrody na wiosnę.

Dawniej śmigus i dyngus były osobnymi zwyczajami.

Śmigus oznaczał uderzanie np. brzozową albo wierzbową rózgą po nogach. W Wielki Poniedziałek smagano witkami dziewczyny po łydkach i oblewano je zimną wodą. Miało to związek z wiosennym oczyszczeniem. W wierzeniach słowiańskich woda była życiodajnym pierwiastkiem. Oblewanie wodą w pogaństwie symbolizowało przekazanie sił witalnych, zdrowia, urody, płodności. Najczęściej oblewano niezamężne panny, co świadczyło o ich powodzeniu. W ciepłe dni, szczególnie na wsiach, dziewczęta oblewano wręcz wiadrami wypełnionymi po brzegi wodą, a nawet wrzucano do rzeki.

 W niektórych regionach Polski oblewano się wodą po to, aby lato nie było suche. Były też regiony, w których polewanie wodą trwało nawet do Przewodniej Niedzieli.  Za oblewanie wodą w tym okresie  dziewczęta dziękowały chłopakom obdarowując ich pisankami.

Dyngus to inaczej wykup, który polegał na wykupieniu się od oblewania wodą np. pisanką, jedzeniem ze świątecznego stołu, słodyczami lub pieniędzmi.

W niektórych częściach kraju w Wielki Poniedziałek gospodarze wprowadzali konie do rzeki, żeby przez cały rok zdrowo się chowały. Innym zwyczajem było chodzenie po wsi z kogutem – symbolem sił witalnych i urodzaju.

Tego dnia w niektórych regionach kraju święcono pola. Gospodarze wyruszali w procesji i święcili je palmami zamaczanymi w wodzie. Następnie z palm robiono krzyże i wbijano je w ziemię, aby zapewnić sobie dostatek. Był to dość powszechny zwyczaj, jednak nie zawsze wiązał się z Wielkim Poniedziałkiem. Czasem pola święcono dopiero w Niedzielę Przewodnią, czyli pierwszą po Wielkanocy.

Święta Wielkanocne to czas, kiedy tradycja ludowa, obrzędy religijne i środowisko nas otaczające splatają się w jedno.