Zmiana czasu 2025, czyli zdrowie, gospodarka i zmiana klimatu

W nocy z soboty, 29 marca 2025 r., na niedzielę po raz kolejny posuniemy wskazówki zegara o godzinę do przodu. Zmiana czasu nie przestaje jednak budzić kontrowersji na świecie, a coraz więcej źródeł sugeruje, że przynosi więcej złego niż dobrego. Czy uda się z niej w końcu zrezygnować? Czy ktoś naprawdę na niej korzysta?

Skąd się wzięła zmiana czasu?

Jako pierwsi na świecie zmianę czasu wprowadzili w 1916 r. Niemcy borykający się z niedostatkiem węgla w okresie działań wojennych. Pomysł nie spotkał się jednak z entuzjazmem, więc zawieszono go do czasu… II wojny światowej, kiedy to ofiarą niemieckiej gospodarności padła również okupowana Polska. W kolejnych dekadach w naszym kraju czas letni wycofywano i ponownie wprowadzano jeszcze trzykrotnie, a od 1977 r. przestawiamy się na niego każdej wiosny.

Idea zmiany czasu jest prosta – przesuwając aktywność o godzinę wcześniej, kładziemy się również wcześniej spać, dzięki czemu dłużej korzystamy ze światła dziennego. W efekcie opóźnia się moment, w którym konieczne jest korzystanie ze sztucznego oświetlenia, co przekłada się na zmniejszenie zużycia energii elektrycznej.

Jaki wpływ ma zmiana czasu na organizm?

Pozornie niewinna manipulacja zegarem okazała się bardziej dalekosiężna niż pierwotnie myślano. Otóż zdaniem naukowców czas letni nie współgra z naturalnym cyklem dobowym ludzkiego organizmu, a wydłużenie ekspozycji na światło w ciągu dnia może zakłócać zdrowy sen. Przeprowadzone dotychczas badania łączą zmianę z czasu ze wzrostem ryzyka chorób serca i zespołu metabolicznego. Zdaniem Amerykańskiej Akademii Medycyny Snu całoroczne stosowanie czasu zimowego byłoby bardziej korzystne dla zdrowia publicznego.

Przestawianie zegarów na wiosnę skutkuje zwykle deficytem snu (średnio 40 minut w poniedziałek po zmianie), co przekłada się na zwiększoną częstotliwość wypadków drogowych. Ludzie są bardziej zmęczeni, spada ich wydajność w pracy, a niektóre badania wykazują wręcz asocjację z przybieraniem na wadze, rozwojem depresji oraz klastrowymi bólami głowy. Pozytywnych zmian nie zauważono.

Czy czas letni pomaga ograniczyć emisje?

Skoro zmiana czasu jest ewidentnie niezdrowa dla ludzkiego organizmu, dlaczego z niej nie zrezygnować? Aktualnie brakuje politycznego konsensusu w tej sprawie, a fakty ekonomiczne nie są jednoznaczne.

Z jednej strony, przejście z tradycyjnych żarówek na technologię LED sprawiło, że pierwotne oszczędności energetyczne na sztucznym świetle zasadniczo zmalały. Korzystamy też z wielu dodatkowych sprzętów elektrycznych, od telewizorów po komputery, a światło za oknem nie ma tutaj żadnego znaczenia. Jasne wieczory mogą wręcz zachęcać do wychodzenia z domu, co oznacza więcej spalin – w jednym ze badań udowodniono wzrost poziomu tlenku azotu i organicznych związków lotnych w powietrzu po zmianie czasu. Opublikowana w 2018 r. metaanaliza 44 różnych badań wykazała, że oszczędności energetyczne związane z czasem letnim wynoszą średnio 0,34 proc, a więc bardzo niewiele.  

Jest jednak i druga strona medalu. W ciepłych regionach wcześniejsze przyjście do pracy oznacza, że przestrzenie biurowe są mniej nagrzane i zapewniają większy komfort, a w rezultacie obniża się poziom wykorzystania klimatyzacji. Oszczędności w zużyciu energii mogą sięgać nawet 5,9 proc., co w krajach uzależnionych od paliw kopalnych oznacza redukcję emisji gazów cieplarnianych. 

Każde kolejne badanie daje nieco inne wyniki, a ostateczny wpływ na gospodarkę i klimat nie jest jednoznaczny. Badania sondażowe wskazują jednak, że większość Amerykanów i Europejczyków opowiada się przeciwko zmianie czasu. Problemem jest wybór, z którym czasem zostać – środowisko medyczne opowiada się za czasem zimowym, handlowcy wolą letni, gdyż pozostawia więcej czasu na zakupy po pracy. A ludzie, jak wiadomo, dzielą się na sowy i skowronki. Kto wygra tą rywalizację?