Ocena jakości powietrza w Polsce w 2022 roku

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska opublikował raport zatytułowany „Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2022”, który zawiera podsumowanie wyników rocznej ewaluacji. Przedstawione dane wskazują, że jakość powietrza w stosunku do wszystkich rodzajów zanieczyszczeń się poprawiła.

Ocena jakości powietrza – metodyka badania

Roczna ocena jakości powietrza wykonywana jest w odniesieniu do substancji, dla których w prawie krajowym i w dyrektywach UE określono wartości normatywne stężeń w powietrzu (poziomy dopuszczalne/docelowe/celu długoterminowego).

Ocena jakości powietrza prowadzona jest z uwzględnieniem kryteriów określonych ze względu na:

• ochronę zdrowia ludzi,
• ochronę roślin.

Ocena jakości powietrza za rok 2022 w kryteriach określonych w celu ochrony zdrowia ludzi uwzględniała 12 substancji: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, benzen, ozon, pył zawieszony PM10, ołów, arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 oraz pył zawieszony PM2,5. Natomiast w ocenie jakości powietrza w 2022 r., prowadzonej pod kątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin, uwzględniono 3 substancje: dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz ozonu. Podstawę oceny dla poszczególnych zanieczyszczeń stanowiły kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu.

Ocena jakości powietrza w Polsce w 2022 roku – podsumowanie wyników raportu

W ubiegłym roku, zgodnie z wynikami raportu, odnotowano mniej przekroczeń dopuszczalnych norm jakości powietrza oraz zasięgu obszarów objętych przekroczeniami. Poprawa jakości powietrza nastąpiła między innymi dzięki działaniom wprowadzanym na poziomie lokalnym, regionalnym oraz krajowym, a zmierzającym do ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza oraz dzięki korzystniejszym warunkom meteorologicznym.

Ocena jakości powietrza z podziałem na strefy

Ocena jakości powietrza wykonywana jest w podziale na 46 stref, a jej wynikiem jest przypisanie każdej z nich klasy ocenianych zanieczyszczeń (określonych w załączniku do ustawy – Prawo ochrony środowiska). Wyniki klasyfikacji przekładają się na określone wymagania w zakresie działań na rzecz poprawy lub utrzymania jakości powietrza. Przypisanie strefie klasy A oznacza, że na jej obszarze nie stwierdzono wystąpienia w określonym roku przekroczeń wartości normatywnych stężenia danego zanieczyszczenia. Przypisanie klasy C oznacza konieczność prowadzenia działań naprawczych w tej strefie i w tej klasie.

Według oceny za 2022 r., w przypadku dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu, ozonu oraz ołowiu, kadmu i niklu, zawartych w pyle zawieszonym PM10, wszystkie strefy w kraju zaliczono do klasy A. Jako A sklasyfikowano także przeważającą większość stref w odniesieniu do: dwutlenku azotu (42) i arsenu (44). Dla pozostałych zanieczyszczeń objętych oceną liczba stref zaliczonych do najwyższej kategorii była mniejsza. Do klasy A zaliczono 32 strefy dla pyłu zawieszonego PM10, 35 stref dla pyłu zawieszonego PM2,5 przy uwzględnieniu obowiązującej od 2020 roku II fazy poziomu dopuszczalnego, a także 14 stref w przypadku benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10.

Ocena roku 2022 wykazała, że w 34 z 46 stref odnotowano przekroczenie wartości normatywnych stężeń dla jednego lub więcej niż jednego zanieczyszczenia, którego efektem było przypisanie strefie klasy C, co oznacza konieczność prowadzenia działań naprawczych.

Główne zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczeniem, dla którego w 2022 roku, podobnie jak w latach poprzednich, największa liczba stref w kraju została zaliczona do klasy C, jest benzo(a)piren. Zakwalifikowano tu 32 z 46 jednostek. Powszechne występowanie wyższych od wartości normatywnej stężeń B(a)P w pyle zawieszonym PM10 jest związane z zimową emisją z indywidualnych instalacji ogrzewania mieszkań i domów jednorodzinnych z wykorzystaniem paliw stałych. Głównie przyczyniają się do tego piece na paliwa stałe z niską efektywnością energetyczną i wysoką emisją zanieczyszczeń, w tym pyłu i B(a)P.

Wpływ zanieczyszczenia powietrza na jakość wód

Zanieczyszczenie powietrza ma negatywny wpływ zarówno na ekosystemy lądowe, jak i wodne, degradując środowisko i zmniejszając różnorodność biologiczną. Związki w stanie gazowym, takie jak zawarte w powietrzu tlenki azotu i amoniaku, osadzają się na powierzchni ziemi i w zbiornikach wodnych, powodując wprowadzanie do nich nadmiernych ilości azotu. W efekcie w wodach nasila się proces eutrofizacji – nadmiar składników odżywczych powoduje zakwity glonów i zmniejsza dostępność tlenu. Trzeba wspomnieć też o tym, że w wyniku depozycji dwutlenku siarki, tlenków azotu i amoniaku następuje zmiana składu chemicznego gleb, jezior, rzek i wód morskich w procesie zwanym zakwaszeniem, który zaburza ekosystemy i prowadzi do utraty różnorodności biologicznej. W wyniku tego zjawiska powstają kwaśne opady atmosferyczne, które w sposób drastyczny zmieniają warunki środowiskowe.