Planowana renaturyzacja 1500 km rzek, czyli Nature Restoration Law w Polsce

14 stycznia br. w Warszawie odbyła się konferencja pt. Natura Ratuje Ludzi – wdrażanie Nature Restoration Law w Polsce. W jej ramach prezes Wód Polskich, Joanna Kopczyńska, zaprezentowała plan renaturyzacji rzek i odtwarzania mokradeł. Potrzeba podjęcia działań wynika z unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030.

Nature Restoration Law w Polsce

Przyjęte w czerwcu 2024 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do wdrożenia działań mających na celu odbudowę zasobów przyrodniczych. Do 2030 r. mają one objąć przynajmniej 20 proc. wszystkich wodnych i lądowych ekosystemów, do 2050 r. należy wdrożyć działania dla wszystkich obszarów.

Celem warszawskiej konferencji zorganizowanej przez Koalicję 10% było przedyskutowanie różnych aspektów wdrażania Nature Restoration Law, tak, aby objęły one również polityki leśne i rolne w kraju. Nacisk postawiono na wykorzystanie szans związanych z NRL oraz znalezienie środków finansowych do jego realizacji. W gronie zaproszonych ekspertów znaleźli się przedstawiciele Wód Polskich.

Co planują Wody Polskie?

W swoim wystąpieniu prezes Joanna Kopczyńska przypomniała o działaniach już realizowanych przez Wody Polskie, których rezultaty mają w pozytywny sposób wpłynąć na różnorodność biologiczną w kraju. W sierpniu 2024 r. podpisano umowę w sprawie wartego ponad 94 mln zł projektu Odbudowa różnorodności biologicznej doliny Nidy, poprzez odbudowę korytarzy ekologicznych i zwiększenie retencji gruntowej. Projekt uwzględnia 124 km cieków i 12 barier migracyjnych, które zostaną usunięte lub udrożnione dla organizmów wodnych.

Kolejne projekty planowane są w ramach działania 2.4 Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom w programie Fundusze Europejskie na Klimat, Infrastrukturę i Środowisko (FEnIKS). W grudniu 2024 r. Wody Polskie podpisały 12 wstępnych umów na ekologiczne udrożnienie 473 km korytarzy rzecznych. Działania dotyczyć będą również 145 barier migracyjnych, a całkowity koszt przedsięwzięcia szacowany jest na 280 ml zł.

Dalszych 650 km rzek ma zostać zrenaturyzowanych w ramach projektów dofinansowanych z programu LIFE. Wody Polskie złożyły w tym zakresie 8 wniosków.

Prezes Kopczyńska pokreśliła, że planowane obecnie 22 działania wpisujące się w założenia Nature Restoration Law obejmą w sumie co najmniej 1491 km polskich rzek i 322 barier migracyjnych. Ich wartość szacowana jest na ok. 600 mln zł.

Free-flowing rivers, czyli przywracanie naturalnego biegu rzekom

Nature Restoration Law zakłada, że do 2030 r. co najmniej 25 tys. km rzek w Europie zostanie przywróconych do stanu swobodnie płynących. Metodologia zwana z jęz. angielskiego Free-flowing rivers (FRR) ma według unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 wspomóc rozwój słodkowodnych ekosystemów i ułatwić migrację zagrożonych gatunków. Spodziewane korzyści obejmują również ochronę przed powodziami, naturalne oczyszczanie wody oraz potencjał rekreacyjny.

Wody Polskie włączyły się do testowania planu FFR, wyznaczając 100 odcinków rzek na obszarach RZGW w Gdańsku oraz RZGW w Warszawie. Zbadano je pod kątem obecności przegród poprzecznych, wałów przeciwpowodziowych i budowli regulacyjnych. Przedsięwzięcie realizowane z Fundacją WWF Polska oraz Instytutem Rybactwa Śródlądowego już wkrótce uzupełnione zostanie o dalsze odcinki, na których uzasadnione będzie przeprowadzenie działań renaturyzacyjnych.