Kluczowe znaczenie wody w europejskiej gospodarce – raport Water Europe

Dnia 15 stycznia br. komisarz ds. środowiska, odporności wodnej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym Jessika Roswall zadeklarowała, że jej celem na ten rok będzie opracowanie nowej Strategii odporności wodnej EU. Doskonałym wsparciem w tym zakresie może stać się raport organizacji Water Europe na temat wartości europejskich inwestycji w gospodarkę wodną. Dokument podkreśla strategiczne znaczenie wody dla rozwoju ekonomicznego, skupiając się na czterech priorytetowych sektorach.

Geneza raportu

Water Europe (WE) powołana została do życia przez Komisję Europejską w 2004 r. w celu stawienia czoła wyzwaniom związanym z wodą w ujęciu kontynentalnym. W ciągu dwóch dekad z wąskiej platformy technologicznej rozwinęła się organizacja szeroko promująca innowacje i badania na rzecz wody w Europie. Najnowszy raport WE pt. Społeczno-ekonomiczne studium na temat wartości europejskich inwestycji w wodę przygotowany został przez doradczo-inżynieryjną agencję WSJ i ma na celu dostarczenie decydentom makroekonomicznych danych, które uwydatnią realne znaczenie wody w europejskiej gospodarce. Analiza skupia się na priorytetowych sektorach: półprzewodników, centrów danych, źródeł i sposobów magazynowania energii odnawialnej oraz rolnictwa i przetwórstwa żywności.

Wykorzystanie i zanieczyszczenie zasobów wodnych w Europie

Z raportu wynika jasno, że pozyskiwanie i zużycie wody w UE zmalało w okresie 2010-2021 odpowiednio o 17,7 i 17,1 proc. Biorąc pod uwagę jednoczesny wzrost populacji i PKB, oznacza to ewidentną poprawę efektywności wykorzystania wody, która wynika z rozwoju technologicznego, polityki cenowej oraz wzrostu świadomości społecznej. Głównym odbiorcą wody w Europie pozostaje sektor energetyczny (35-39 proc.), a na dalszych pozycjach plasują się rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (23-24 proc.) oraz publiczna dostawa wody (23-26 proc).

Mimo pozytywnych trendów jedna trzecia terytorium UE narażona jest na stres wodny, czyli przewagę popytu nad podażą, za co w dużej części odpowiada kryzys klimatyczny. Poważnym problemem pozostaje też zanieczyszczenie wody wynikające m.in. z uwalniania do środowiska nieoczyszczonych ścieków. W rezultacie jedynie 44 proc. europejskich rzek, jezior i wód przybrzeżnych jest w dobrym stanie ekologicznym, a mniej niż jedna trzecia ma dobry stan chemiczny.

Produktywność wody w EU

Znaczenie wody można przedstawić, posługując się czysto ekonomicznym wskaźnikiem jej produktywności. Określa on stosunek uzysku danego podmiotu do ilości wody, dzięki której został on wygenerowany.

W raporcie Water Europe produktywność wody określono jako Wartość Dodaną Brutto (GVA, z ang. Gross Value Added) w przeliczeniu na pobraną jednostkę. Z analiz przeprowadzonych dla lat 2010, 2015 i 2019 wynika, że produktywność wody rośnie przede wszystkim w sektorze budowniczym oraz wytwórczym, podczas gdy w innych utrzymuje się na dość stabilnym poziomie. Jeśli chodzi o rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo, najwyższą produktywność odnotowano w Luksemburgu, Słowenii i Estonii, najniższą zaś na Malcie, w Hiszpanii i Grecji. Nieco inaczej sytuacja przedstawia się w sektorze wytwórczym, gdzie najwyższą produktywność wody obserwuje się w Luksemburgu, Danii i na Cyprze, a najniższą w Bułgarii, Szwecji i Holandii.

Analiza zużycia wody wykorzystanej w sektorze dostaw publicznych i gospodarki ściekami wskazuje na GVA w 2021 r. na poziomie 129 mld euro. To mniej niż 1 proc. GVA we wszystkich innych sektorach europejskiej gospodarki łącznie. Zatrudnienie w sektorze wodno-kanalizacyjnym nie przekracza 1 proc. całkowitego zatrudnienia w EU. Autorzy raportu zwracają jednak uwagę na ogromne inwestycje w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną, które rocznie sięgają ok. 45 mld euro i generują nowe miejsca pracy.

Znaczenie wody w priorytetowych sektorach

Pogłębiona analiza pozwoliła określić znaczenie wody w czterech kluczowych dla zrównoważonego rozwoju sektorach. Produkcja półprzewodników, które zwiększają efektywność energetyczną m.in. transportu, przemysłu czy usług, wymaga ogromnych ilości ultraczystej wody – na 3 mln produkowanych miesięcznie wafli zużywa się 45 mln m³ wody. Dalszy rozwój sektora, który jest nieunikniony, może zwiększyć to zapotrzebowanie nawet do 108 mln m³ miesięcznie. Potrzeba udoskonalenia technologii recyklingu wody w procesie produkcyjnym jest więc ewidentna.

Intensywnie rozwija się również sektor centrów danych, którego moc ma z obecnych 12 tys. MW wzrosnąć do blisko 18 tys. MW już w 2029 r. Zapotrzebowanie na wodę wiąże się tu z koniecznością chłodzenia sprzętu, utrzymywania pożądanego poziomu wilgotności w serwerach oraz zapewnienia ochrony przeciwpożarowej. Zużycie szacowane jest na 26 tys. m³ na każdy wyprodukowany 1 MW rocznie. Jeśli technologie chłodzenia nie zostaną udoskonalone, w 2029 r. europejskie centra danych mogą zużywać nawet 90 mln m³ wody.

Do 2040 r. trzykrotnie ma też wzrosnąć popyt na wodę niezbędną do produkcji zielonego wodoru, osiągając poziom nawet 7,3 mld m³. Dodatkowo prognozuje się, że produkcja akumulatorów do samochodów elektrycznych w tym samym okresie będzie już wymagać 56 mln m³ wody.

Analiza Water Europe podsumowuje również sektor rolno-żywnościowy. W Europie rolnictwo odpowiada za 28 proc. całkowitego poboru wody, a szczególnie wysoki ślad wodny ma produkcja mięsa i nabiału. W 2030 r., w zależności od warunków i zaawansowania technologicznego, europejskie rolnictwo może zużywać od 52 do 60 mld m³ wody. Innowacje zmniejszające wykorzystanie wody w przemyśle spożywczym, np. przy produkcji sera czy piwa, wydają się więc koniecznością.

Potrzeba inwestycji

Ekonomiczna wartość wody wyrażona w GVA czy ilości miejsc pracy nie odzwierciedla oczywiście prawdziwego strategicznego znaczenia wody dla europejskiej gospodarki. Sama tylko produkcja półprzewodników, zielonego wodoru i baterii do EV ma w 2030 r. osiągnąć wartość 1 bln euro. Analiza kosztów i korzyści związanych z inwestycjami w innowacje służące ograniczeniu zużycia zasobów w tych kluczowych sektorach technologicznych wskazuje na możliwość zaoszczędzenia 2,9 mld euro i stworzenia ok. 13,5 tys. nowych miejsc pracy.

Zdaniem autorów raportu inwestycje w gospodarkę wodną gwarantują szeroki wachlarz korzyści ekonomicznych i społecznych związanych nie tylko ze zwiększeniem podaży wody, ale i jej jakości. Duże znaczenie ma też sposób oczyszczania ścieków – jego koszty będą znacznie mniejsze, jeśli zakłady produkcyjne zainwestują w technologie zamkniętego obiegu, pozwalające im oczyszczać wodę we własnym zakresie, zamiast posyłać ścieki do tradycyjnych, komunalnych oczyszczalni.

W sektorze rolniczym niestety zastosowanie nawadniania kropelkowego oraz recyklowanej wody ewidentnie zwiększa koszty produkcyjne. Jeszcze bardziej nieekonomiczne wydaje się odsalanie wody morskiej, które wymaga ogromnych ilości energii i dodatkowo stwarza ekologiczny problem występowania produktu ubocznego w postaci skondensowanej solanki. Inwestycje zmniejszające wodochłonność technologii rolniczych mają jednak ogromne znaczenie dla odnowy rzek i innych zbiorników wodnych, co w konsekwencji przekłada się na zdrowsze ekosystemy, mniejsze ryzyko powodzi i lepszą adaptację do zmiany klimatu.