Przedawnienie możliwości wydania decyzji na podstawie art. 234 ust. 3 Prawa wodnego

Sprawy z zakresu zmiany stanu wody na gruncie – szkodliwie wpływające na sąsiedni grunt – trwają często latami, zanim zakończą się wydaniem prawidłowej decyzji. Ponadto, często zdarza się, że szkodliwa zmiana stanu wody na gruncie ujawnia swój wpływ dopiero po jakimś czasie (nierzadko nawet po latach). Aby w sprawach kończących się decyzją (wydawaną na podstawie art. 234 ust. 3 Prawa wodnego) nie sięgać do nie wiadomo jak dawnego stanu wody na gruncie ustawodawca (w art. 234 ust. 5 Prawa wodnego) wprowadził instytucję swoistego „przedawnienia” możliwości wydania decyzji (na podstawie art. 234 ust. 3 Prawa wodnego). Przepis ten stanowi, że: Postępowania w sprawie decyzji, o której mowa w ust. 3, nie wszczyna się, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym właściciel gruntu sąsiedniego dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt.

Dopuszczalność prowadzenia postępowania ze względu na termin

Za Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gdańsku podnieść należy, że termin, o jakim mowa w art. 234 ust. 5 Prawa wodnego, stanowi o tym, iż: nie można wszcząć postępowania w sprawie wydania decyzji nakazującej przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym właściciel gruntu sąsiedniego dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt. Oznacza to, że kluczową okolicznością warunkującą dopuszczalność wszczęcia postępowania jest ustalenie momentu, w którym właściciel sąsiedniej nieruchomości dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt. Sąd w składzie orzekającym podziela prezentowany w orzecznictwie sądowym pogląd, zgodnie z którym przywołany przepis należy odczytywać, jako konieczność wykazania, że zmiana stanu wód na gruncie sąsiednim powoduje szkody na gruncie wnioskującego uzasadniające wszczęcie postępowania, a on sam o tym fakcie ma wiedzę przez okres nie przekraczający 5 lat. (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 16 października 2024 r., sygn. II SA/Gd 508/24).

Podsumowanie i analiza ww. orzeczenia

Z art. 234 ust. 5 Prawa wodnego, w oparciu o stanowisko Sądu, zaprezentowane w ww. wyroku, wynika, że:

– upływ terminu 5 lat od dnia, w którym właściciel gruntu sąsiedniego dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt, wyklucza możliwość wszczęcia postępowania w sprawie;

– terminu 5 lat nie liczy się od dnia, kiedy nastąpiła szkodliwa zmiana oddziałująca na grunt sąsiedni czy nawet od dnia, w którym to szkodliwe oddziaływanie rzeczywiście nastąpiło, ale od dnia, w którym właściciel sąsiedniej nieruchomości dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt;

– zatem ma znaczenie, kiedy właściciel sąsiedniej nieruchomości dowiedział się o szkodliwym oddziaływaniu na jego grunt. Fakt ten należy ustalić już przy podjęciu decyzji procesowej o wszczęciu postępowania;

– w związku z tym wniosek o wszczęcie postępowania powinien zawierać wskazanie okoliczności, które wykazują na zachowanie tego terminu, a jeżeli nie ma ich we wniosku, organ winien wezwać o jego uzupełnienie w tym zakresie (por. ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku – ciężar wykazania tej okoliczności ustawodawca przerzucił na stronę wnioskującą o wszczęcie postępowania);

– ciężar wykazania zachowania terminu jest w tym przypadku złagodzony – nie należy wykazać tej okoliczności, ale na etapie wszczęcia postępowania jedynie ją uprawdopodobnić (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 7 maja 2019 r., sygn. akt II SA/Kr 260/19);

– organ administracji publicznej, chcąc wszcząć takie postępowanie z urzędu, także powinien uzyskać wiedzę o tych okolicznościach, a zatem musi on uzyskać informacje (jeszcze przed wszczęciem postępowania) od właściciela gruntu, na który szkodliwie oddziałuje zmiana na gruncie sąsiednim (por. ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku – organ administracji z istoty sprawy, wiedzy o tej świadomości mieć nie może);

– brak wykazania zachowania terminu uprawnia organ do odmowy wszczęcia postępowania.

Umorzenie postępowania ze względu na upływ terminu

Jeżeli organ prowadzący postępowanie wszczął je, bo:

– nie sprawdził kwestii zachowania powyżej opisanego terminu na etapie wszczęcia postępowania;

– albo też w toku postępowania okazało się, że wbrew wcześniejszym ustaleniom (szczególnie w sytuacjach, gdzie wnioskodawca uprawdopodobnił, a nie udowodnił zachowania terminu z art. 234 ust. 5 Prawa wodnego) termin ten nie został zachowany. Wykazano bowiem, że właściciel gruntu miał wiedzę o szkodliwym wpływie na jego grunt wcześniej, niż wskazywał to w swoim wniosku, i miało to miejsce ponad 5 lat wcześniej, niż złożył swój wniosek);

to postępowanie w sprawie powinno zostać umorzone (organ ma podstawę prawną do wydania decyzji o umorzeniu postępowania – art. 105 § 2 k.p.a. – zob. ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, jak również ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie).

Wskazać należy, że kwestię bezprzedmiotowości postępowania wskutek przekroczenia terminu można i należy badać na każdym etapie postępowania, w tym także w postępowaniu odwoławczym (zob. ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku – Zarzut naruszenia terminu, o którym mowa w art. 234 ust. 5 Prawa wodnego został podniesiony w odwołaniu od decyzji organu I instancji).

Zauważyć także należy, że z uwagi na wagę przypisywaną zachowaniu terminu (przekroczenie terminu eliminuje możliwość rozpoznania sprawy co do istoty i wydania decyzji merytorycznej w sprawie – zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 20 września 2023 r., sygn. III SA/Po 347/23), termin dowiedzenia się o szkodliwym oddziaływaniu na grunt przez jego właściciela powinien być ustalony w sposób nie budzący wątpliwości (zob. ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku).

Piotr Tarkowski – absolwent prawa oraz administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Były członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie oraz były radca prawny Urzędu Gminy Zabierzów. Po ukończeniu aplikacji radcowskiej, przy OIRP w Krakowie, od końca 2014 r. prowadzi swoją Kancelarię. Jest autorem licznym publikacji oraz trenerem w ramach szkoleń z zakresu prawa administracyjnego. Specjalizuje się m. in. w Prawie wodnym, w przedmiocie, którego doradza swoim klientom z całej Polski oraz prowadzi ich postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne.
Strony autora poświęcone Prawu wodnemu: https://kancelariatarkowski.pl/oferta-wodne.php, https://prawowodne.com/.