Czy śledzie jedzą ryby?

Do tej pory śledzie postrzegane były jako typowi planktonożercy, odgrywający istotną rolę w morskich ekosystemach, dzięki swojej diecie opartej na drobnych organizmach unoszących się w wodzie. Jednak najnowsze badania opublikowane w Nature Communications pokazują, że w rzeczywistości nie wszystko jest takie, jak się nam do tej pory wydawało. Czyżby te pospolite ryby miały nieco bardziej drapieżny charakter?

Śledzie pod lupą

Najnowszego odkrycia dokonał międzynarodowy zespół naukowców z Uniwersytetu w Uppsali pod kierownictwem Jake’a Goodalla. Celem badania było zrozumienie, jak śledź atlantycki (Clupea harengus), jeden z najliczniej występujących na świecie gatunków ryb, adaptuje się do lokalnych warunków środowiskowych. W szczególności naukowców interesowały różnice między populacjami śledzi żyjącymi w Oceanie Atlantyckim a tymi, które zasiedliły słonawe wody Morza Bałtyckiego około 8 tys. lat temu.

Badacze zastosowali zaawansowane techniki analizy całego genomu (whole-genome sequencing), co pozwoliło im zidentyfikować różnice genetyczne między populacjami. Sekwencjonowanie genomu uzupełnili o analizę stabilnych izotopów azotu (δ15N) i węgla (δ13C), które dostarczają informacji o diecie i pozycji troficznej ryb w ekosystemie. Wykorzystano także analizę otolitów, czyli kamieni słuchowych ryb, które pomagają zrozumieć ich wzorce migracji i preferowane siedliska.

Zbieranie danych objęło także szczegółowe badania morfologiczne, w tym analizę grabi skrzelowych i pomiary ciała, a także badania chemiczne, które pozwoliły określić poziom akumulacji zanieczyszczeń w tkankach ryb.

Wyniki badań: nowe spojrzenie na śledzie

Wyniki były zaskakujące. Okazało się, że w Morzu Bałtyckim wykształcił się genetycznie odrębny ekotyp śledzia, określany przez lokalnych rybaków jako Slåttersill. Różni się on znacząco od swoich planktonożernych krewniaków. Osobniki są większe, rosną szybciej i mają dietę opartą na rybach, głównie ciernikach trójkolcowych (Gasterosteus aculeatus).

Analiza grabi skrzelowych wykazała, że Slåttersill nie jest w pełni przystosowany do nowej diety. U większości osobników zaobserwowano uszkodzenia grabi, co sugeruje, że zmiana diety na ryby nastąpiła stosunkowo niedawno w skali ewolucyjnej.

Genetyczna analiza wskazała, że Slåttersill należy do nowego ekotypu, który wyewoluował w odpowiedzi na brak konkurencji ze strony innych rybożernych gatunków w młodym Morzu Bałtyckim. Co ciekawe, te ryby mają zmodyfikowane geny związane z adaptacją do środowisk o niskim zasoleniu i ograniczonych zasobach planktonu.

Ekologiczne i praktyczne znaczenie

Procesy zachodzące w przyrodzie mogą być dynamiczne i zaskakujące. Dieta śledzi rybożernych oparta na ciernikach to zarówno ciekawostka, ale też duża i realna szansa na przywrócenie równowagi w wodach Bałtyku. Cierniki, których liczebność wymknęła się spod kontroli, zjadają larwy większych ryb drapieżnych, takich jak szczupaki czy okonie, zaburzając naturalny cykl w ekosystemie. Śledzie, wchodząc na miejsce brakujących drapieżników, mogą pomóc w zahamowaniu tego procesu i odbudowie zdrowego balansu w wodach morskich.

Jednak to rozwiązanie ma swoją cenę. Rybożerne śledzie, choć fascynujące, stanowią nieliczną i wyjątkowo wrażliwą populację. Zbyt intensywne połowy w Bałtyku mogą doprowadzić do utraty tej unikalnej grupy, co oznacza, że potrzebujemy przemyślanej polityki zarządzania rybołówstwem. Bez tego ryzykujemy nie tylko wyginięcie Slåttersill, ale także utratę ich pozytywnego wpływu na cały ekosystem Bałtyku.

Dlaczego Bałtyk sprzyja rybożernym śledziom?

Przejście na dietę rybożerną nie zdarzyło się śledziom w Atlantyku, a kluczem do tej różnicy jest specyfika Bałtyku. To stosunkowo młode morze powstało po ostatnim zlodowaceniu, co oznacza, że przez tysiące lat funkcjonowało jako izolowany ekosystem. Do jego wód dotarło niewiele gatunków, co stworzyło swoistą pustkę w roli rybożernych drapieżników.

W takich warunkach śledzie szybko zaadaptowały się do nowej roli. Podczas gdy ich kuzyni w Atlantyku pozostali przy planktonie, w Bałtyku brak konkurencji pozwolił na ewolucyjną zmianę diety. To doskonały przykład na to, że przyroda nie znosi próżni i jak szybko gatunki potrafią się zmieniać, gdy pojawiają się nowe możliwości.