KE ustala zakres krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych

W sierpniu 2024 r. weszło w życie rozporządzenie (UE) 2024/1991 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law). Jest ono ważnym aktem prawnym, który ma na celu przywrócenie zdrowia i wydajności środowiska w Europie.

Aby zachować spójność krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych, Komisja Europejska (KE) przygotowała propozycje ich jednolitego formatu. Jak wskazuje, jest to pionierski przykład wykorzystania narzędzi do planowania cyfrowego w celu ograniczenia obciążeń administracyjnych i ponownego wykorzystania istniejących informacji, opierając się na podejściu „po raz pierwszy”.

W chwili obecnej, do 7 lutego 2025 r., każdy może zgłaszać uwagi do projektu rozporządzenia wykonawczego, w którym określone zostaną jednolite formaty krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych. Komisja Europejska zachęca zainteresowanych do składania opinii, uwag i propozycji poprzez kwestionariusz opublikowany na stronie internetowej. Zostaną one wzięte pod uwagę przy opracowywaniu ostatecznego kształtu tej inicjatywy.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych

W dniu 17 czerwca 2024 r. przyjęte zostało rozporządzenie (UE) 2024/1991 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych.

Jego nadrzędnym celem jest przyczynianie się do ciągłej, długoterminowej i trwałej odbudowy odpornej i różnorodnej biologicznie przyrody na obszarach lądowych i morskich Unii Europejskiej (UE). Ponadto państwa członkowskie zobowiązane zostały do wprowadzenia działań mających przyczynić się do:

• długoterminowej i trwałej odbudowy różnorodnej biologicznie i odpornej przyrody;
• osiągnięcia celów UE w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i adaptacji do niej;
• wypełnienia zobowiązań międzynarodowych.

Obowiązek przygotowania krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych

W związku z wejściem w życie rozporządzenia (UE) 2024/1991 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane zostały do opracowania i przedłożenia Komisji krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych w terminie 24 miesięcy od wejścia w życie ww. rozporządzenia. W dokumentach tych określone mają być m.in. działania służące realizacji wcześniej opisanych celów. Przykładowe typy działań zawiera załącznik VII do rozporządzenia w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych, który wymienia między innymi:

• poprawę warunków hydrologicznych poprzez zwiększenie ilości, podwyższenie jakości i dynamiki wód powierzchniowych oraz poziomów wód podziemnych w przypadku ekosystemów naturalnych i półnaturalnych;
• odtworzenie meandrów rzek i ponowne przyłączenie sztucznie odciętych meandrów lub starorzeczy;
• usunięcie barier podłużnych i poprzecznych, takich jak wały i tamy, zapewnienie większej przestrzeni dla dynamiki rzek i przywrócenie odcinków o swobodnym przepływie;
• renaturalizacja koryt rzek i jezior oraz nizinnych cieków wodnych, np. poprzez usunięcie sztucznego utrwalania dna, optymalizację składu podłoża, poprawę lub rozwój pokrycia siedliska;
• utworzenie buforów nadrzecznych, takich jak lasy nadrzeczne, strefy buforowe, łąki czy pastwiska;
• odtworzenie terenów podmokłych poprzez ponowne nawadnianie osuszonych torfowisk i usunięcie struktur;
• odwadnianie torfowisk lub depolderyzacja i zaprzestanie wydobywania torfu; w stosownych przypadkach ograniczenie intensywności wypasu oraz przywrócenie ekstensywnego wypasu z wykorzystaniem zwierząt gospodarskich i ekstensywnych systemów koszenia tam, gdzie zostały one porzucone;
• przywrócenie naturalnych procesów sedymentacji;
• zaprzestanie lub ograniczenie stosowania pestycydów chemicznych, a także nawozów chemicznych i z obornika zwierzęcego;
• zwiększenie powierzchni użytków rolnych objętych m.in. rolnictwem ekologicznym lub systemem rolno-leśnym, uprawą wielogatunkową i płodozmianem, integrowaną ochroną roślin i gospodarką składnikami odżywczymi.

Plany krajowe będą zawierały wszystkie planowane działania przyczyniające się do odbudowy, harmonogram ich wdrożenia oraz związane z nimi zasoby finansowe.

Projekt rozporządzenia wykonawczego

Aby zapewnić jednolite warunki wdrażania rozporządzenia (UE) 2024/1991, kraje członkowskie przekazały Komisji Europejskiej uprawnienia wykonawcze, między innymi mające na celu ustanowienie jednolitego formatu krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych oraz format, strukturę i szczegółowe ustalenia dotyczące przekazywania Komisji danych i informacji drogą elektroniczną.

Aby zrealizować to zobowiązanie, przygotowany został projekt aktu wykonawczego, który obecnie poddawany jest konsultacjom. Rozporządzenie to, dzięki dynamicznemu i przejrzystemu instrumentowi, ma zagwarantować pewność prawa przy znacznym ograniczeniu obciążenia administracyjnego państw członkowskich. Pozwoli to uniknąć podwójnego raportowania, ułatwi przekazywanie odpowiednich danych z innych źródeł (jeśli będzie to możliwe) oraz spowoduje priorytetowe traktowanie przyjazności dla użytkownika.

Jednolity, ale elastyczny format ma zapewnić wszystkim zainteresowanym podmiotom, w tym organom publicznym na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, a także interesariuszom (w tym obywatelom, rolnikom i przedsiębiorstwom), możliwość uzyskania informacji i uczestniczenia w działaniach na rzecz odbudowy.

Rozporządzenie wejdzie w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i – co najważniejsze – będzie w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Dlaczego warto mieć jednolity format krajowych planów odbudowy

Jak wskazuje KE, jednolity format krajowych planów odbudowy:

• pozwoli zawrzeć w krajowych planach odbudowy wszystkie informacje wymagane na mocy rozporządzenia (UE) 2024/1991;
• sprawi, że ważne informacje zostaną przedstawione w sposób jasny i logiczny;
• pozwoli wykorzystać narzędzia do planowania cyfrowego w celu ograniczenia obciążeń administracyjnych i ponownego użycia istniejących informacji, przyjmując podejście sprawozdawanie raz;
• zapewni, że wszystkie państwa członkowskie przygotują dokumenty w tej samej strukturze, dzięki czemu będą one łatwiejsze do porównania;
• pozwoli na szybszą agregację i porównanie danych w poszczególnych państwach członkowskich;
• ułatwi spójną ocenę planów w odniesieniu do wspólnych kryteriów i wskaźników referencyjnych, a tym samym pozwoli na obiektywną ocenę;
• zagwarantuje, że wszystkie istotne elementy będą zawarte w każdym planie, co przyczyni się do minimalizacji nieporozumień lub błędnej interpretacji;
• pozwoli na rozpowszechnianie najlepszych praktyk;
• przyczyni się do polepszenia zaangażowania zainteresowanych stron;
• zapewni spójne ramy planowania, monitorowania i raportowania, ułatwiając śledzenie postępów w czasie.

Więcej na temat Krajowego Planu Odbudowy Zasobów Przyrodniczych przeczytasz w artykule: Krajowy Plan Odbudowy Zasobów Przyrodniczych – ruszają prace.

zdj. główne: Zdeněk Macháček / Unsplash