Unijny monitoring ścieków – nowy panel nadzoru już działa

Komisja Europejska poinformowała o uruchomieniu unijnego panelu nadzoru nad ściekami. Nowe narzędzie umożliwi wczesne wykrywanie zagrożeń epidemiologicznych oraz skuteczniejsze przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych w UE. Monitoring ścieków prowadzony będzie w czasie rzeczywistym i ma stanowić integralną część kontroli sanitarnej.

Innowacyjna platforma dla państw członkowskich UE

Europejski Panel Monitoringu Ścieków opracowany został przez unijne Obserwatorium Ścieków na Rzecz Zdrowia Publicznego we współpracy z Europejskim Urzędem ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA) oraz Wspólnym Centrum Badawczym (JRC). Ma on postać elektronicznej platformy gromadzącej informacje z państw członkowskich i przedstawiającej najnowsze zagrożenia epidemiologiczne w formie map, grafów i wykresów.

Innowacyjna platforma aktualnie integruje dane z monitoringu ścieków prowadzonego w czasie rzeczywistym w jedenastu państwach unijnych: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Niemczech, Holandii, Szkocji, Słowenii, Szwecji oraz na Malcie. Użytkownicy za pomocą ogólnej europejskiej mapy mogą szybko analizować informacje z poszczególnych krajów pod kątem wybranych patogenów. Nowy panel zintegrowany jest również z platformami badawczymi, a wyniki przedstawiane są w dynamicznej postaci.

Monitoring ścieków jako prewencja rozwoju epidemii

Nowa platforma ma przede wszystkim służyć instytucjom odpowiedzialnym za ochronę zdrowia publicznego jak wsparcie w śledzeniu, prognozowaniu i szybkim reagowaniu na zagrożenia związane z rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych. Tym samym, redukuje opóźnienia związane z tradycyjnym systemem podejmowania decyzji, na bazie wyników testów klinicznych przeprowadzonych na pacjentach. Monitoring ścieków oferuje znacznie szybsze i bardziej precyzyjne sygnały szerzenia się groźnych dla populacji patogenów.

Aktualnie w panelu można znaleźć informacje na temat trzech kluczowych wirusów i ich obecności w ściekach z jedenastu raportujących krajów. Mowa o wirusie SARS-CoV-2, grypy oraz RSV. Dane pochodzą z ponad miliona punktów poboru, co umożliwia śledzenie regionalnego zasięgu chorób, ewentualnych trendów wzrostowych zakażeń, a także nowych mutacji wirusów.

Dlaczego trzeba badać ścieki?

W przyszłości planowane jest rozszerzenie monitoringu ścieków na pozostałe państwa członkowskie UE oraz włączenie do niego danych z innych regionów, dzięki współpracy Globalnego Konsorcjum Nadzoru Ścieków i Środowiska na Rzecz Zdrowia Publicznego (GLOWACON). Ta ostatnia inicjatywa uruchomiona w marcu 2024 r. przez HERA i JRC współpracuje m.in. ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) oraz afrykańskim i amerykańskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Zdaniem europejskiej komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, Stelli Kyriakides, monitoring ścieków i środowiska naturalnego okazał się kluczowym narzędziem podczas pandemii COVID-19, dzięki któremu można było szybciej reagować na nowe ogniska epidemii i lepiej śledzić rozwój nowych mutacji. Obecnie nowa platforma realizuje wymogi zmienionej w 2024 unijnej dyrektywy o oczyszczaniu ścieków komunalnych. W ramach tej ostatniej państwa członkowskie zobowiązane są do monitorowania ścieków z miejscowości liczących powyżej 1 tys. mieszkańców w celu wykrywania patogenów, w tym wirusa SARS-CoV-2, oraz analizy występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.