Pożary lasów w UE – sprawozdanie za 2023 r.

Zgodnie z najnowszym sprawozdaniem, w którym podsumowano pożary lasów w 2023 r., opublikowanym przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, ogień strawił ponad 500 tys. ha gruntów naturalnych. Jest to obszar wynoszący mniej więcej połowę powierzchni wyspy Cypr. Pośrednią przyczyną coraz częściej występujących na Starym Kontynencie pożarów jest susza oraz niedobory wody w lasach.

Pożary lasów w UE – susza i niedobory wody

Główną przyczyną pożarów lasów są katastrofalne susze, spowodowane zmianą klimatu. Wpływ tej zmiany został podkreślony w pierwszej w historii europejskiej ocenie ryzyka klimatycznego (EUCRA) oraz w opublikowanym w tym roku komunikacie Komisji Europejskiej w sprawie zarządzania ryzykiem klimatycznym w Europie.

Zmiana klimatu nie tylko zwiększa obszar dotknięty pożarami, ale także przedłuża sezon ich wybuchania poza tradycyjny okres letni oraz powoduje występowanie na obszarach, które zwykle nie były nimi dotknięte. O rekordowych temperaturach i pożarach w lipcu w 2023 r. pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Lipiec 2023 r. miesiącem pożarów i rekordów cieplnych.

Długotrwałe susze prowadzą do obniżenia się poziomu wód gruntowych i powodują znaczne niedobory wody w lasach. Brak wody pozbawia rośliny substancji odżywczych, tym samym powoduje ich zamieranie, a w konsekwencji zwiększa podatność na pożary.

Pożary lasów w UE coraz większym wyzwaniem dla służb przeciwpożarowych

Wysoka częstotliwość występowania i intensywność pożarów lasów podczas długotrwałych sezonów pożarowych stanowi wyzwanie dla służb przeciwpożarowych w Europie i na świecie. Operacje naziemne stają się trudniejsze, a nawet niemożliwe, a gaszenie z powietrza jest bardziej problematyczne i uciążliwe.

W celu sprostania tym wyzwaniom powstał Europejski System Informacji o Pożarach Lasów (EFFIS). To sieć 43 państw, które udostępniają informacje na temat pożarów lasów na swoich terenach i oceniają ich skutki w Europie. Jest to również platforma wymiany dobrych praktyk w zakresie zapobiegania pożarom, gaszenia, renowacji i innych działań związanych z zarządzaniem pożarami.

Od 2015 r. EFFIS jest jednym z elementów usług programu Copernicus w zakresie zarządzania kryzysowego, unijnego programu obserwacji Ziemi, który dostarcza informacji na temat planety i jej środowiska zarówno z monitorowania satelitarnego, jak i danych in situ.

Jak zwalczać przyczyny pożarów lasów?

Aby przeciwdziałać pożarom lasów w Europie i na świecie, należy zarządzać krajobrazem w regionach podatnych na zagrożenia poprzez zapobieganie gromadzeniu się paliwa wysokiego ryzyka i ich ciągłości przestrzennej. Kolejnym działaniem mającym na celu zmniejszenie ryzyka pożarów lasów są środki zapobiegawcze oparte na zasobach przyrody, jak np. promowanie składu gatunkowego mniej podatnych na ogień drzew, umożliwienie wypasu oraz zintegrowane podejście do planowania krajobrazu.

Według sprawozdania około 96 proc. pożarów lasów w UE wywołały działania człowieka, co oznacza, że kampanie edukacyjne i uświadamiające są zasadniczym elementem mającym na celu zapobieganie pożarom. Ważne jest, aby w miarę pogłębiania się kryzysu klimatycznego, ludność Europy przygotowywała się na częstsze i intensywniejsze pożary lasów. Środki zapobiegawcze muszą obejmować wszystkie społeczności, ze szczególnym naciskiem na ludność mieszkającą na terenach wiejskich i mającą bezpośredni kontakt z obszarami przyrodniczymi. Kluczową rolę w przeciwdziałaniu pożarom lasów w UE odgrywa Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, które poprzez wykonywane analizy dostarcza wiele cennych informacji dotyczących zaleceń w zakresie ukierunkowania polityki i ochrony regionów podatnych na zagrożenia pożarowe.

Pożary lasów w UE w 2024 r. – wstępne dane

Wstępna ocena sezonu pożarów w 2024 r. w UE pokazuje, że ogień strawił powierzchnię mniejszą niż średnia z ostatnich dwóch dekad. Wynika to głównie z okresowych opadów deszczu, które dotknęły znaczną część terytorium UE wiosną i latem.

Jednocześnie liczne pożary lasów, które wybuchły we wrześniu w Portugalii spowodowały, że szkody przekroczyły średnią UE z ostatnich dziesięcioleci. Podsumowując, rok 2024 można jednak uznać za mniej dotkliwy dla roślinności, ponieważ pierwszy raz od trzech lat zniszczenia wykazały tendencję spadkową.