Unia Europejska wspiera inwestycje w sektorze wodnym Timoru Wschodniego

Dzięki bliskiej współpracy przedstawicieli UE, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz lokalnego rządu udało się wypracować trzy nowe projekty inwestycyjne, które mają wesprzeć rozwój społeczno-ekonomiczny Timoru Wschodniego. W dniu 24 października br. odbyło się ostatnie spotkanie Komitetu Sterującego Programu Przygotowania i Wdrażania Projektów (PPIP) w tym zakresie. Jedna ze wspomnianych inicjatyw dotyczy wsparcia gospodarki wodnej Timoru Wschodniego.

Nowa pomoc UE dla Timoru Wschodniego

Stosunki między Unią Europejską i Timorem Wschodnim sięgają do 1999 r., ale bliższa współpraca rozpoczęła się dopiero w 2006 r. To wtedy przedstawiciele rządu timorskiego podpisali Umowę z Kotonu dotyczącą partnerstwa między UE a państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Przypomnijmy, że ma ona na celu wyeliminowanie ubóstwa, wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz integrację gospodarczą.

Od prawie 20 lat przedstawiciele UE i Timoru Wschodniego spotykają się corocznie na sesjach Dialogu Politycznego celem przedyskutowania osiągnięć i nowych wyzwań w partnerstwie. Dotychczasowa pomoc polegała jednak na ograniczonym wachlarzu instrumentów: grantach, wsparciu technicznym oraz budżetowym. Obecnie w ramach wdrażania innowacyjnej strategii „Brama na Świat” (Global Gateway) pomoc z UE rozszerzona została o pożyczki i gwarancje, a ambasador UE Marc Fiedrich spekuluje, że w przyszłości obejmować może również prywatne inwestycje.

Budżet programu przygotowania projektów PPIP, zarządzanego przez Europejski Bank Inwestycyjny, wynosi 5 mln euro, z czego 4,75 mln euro to pomoc techniczna z EU, zaś 250 tys. euro pochodzi z funduszy Umowy z Kotonu.

Trzy projekty: leśnictwo, odpady i woda

W ramach nowej współpracy przygotowano trzy kluczowe projekty, mające aktywnie wspierać zrównoważony rozwój Timoru Wschodniego. Pierwszy z nich dotyczy sektora leśnego i zmierza do przekształcenia niewykorzystanych obszarów państwowych w gminach Covalina i Bobonaro w celu zwiększenia produkcji drewna na opał oraz na potrzeby budownictwa. Przy okazji powstaną tysiące miejsc pracy dla członków lokalnych społeczności.

Drugi projekt koncentruje się na rozwoju państwowego systemu zarządzania odpadami. Jego celem jest wdrożenie bezpiecznych i skutecznych metod zagospodarowania odpadów, aby ograniczyć ilość zanieczyszczeń przedostających się do środowiska naturalnego.

W ramach trzeciego projektu kluczowe gminy mają uzyskać lepszy dostęp do czystej wody. Inicjatywa będzie realizowana na obszarach miejskich i wiejskich, odpowiadając na lokalne potrzeby, także w zakresie warunków sanitarnych. Łącznie te trzy projekty wymagać będą inwestycji na poziomie 260 mln euro.

Dlaczego ta inicjatywa jest taka ważna?

Nowa era w partnerstwie między UE a Timorem Wschodnim spotkała się z wieloma przychylnymi opiniami. Wiceprezydent Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB) Ambroise Fayolle stwierdził, że skupienie uwagi na sektorach leśnym, wodnym i gospodarki odpadami nie tylko pomoże zaspokoić najpilniejsze potrzeby społeczne, ale również da podwaliny stabilnemu wzrostowi gospodarczemu. EIB, jako finansowe ramię UE, dostarczy funduszy niezbędnych do przekształcenia tych projektów w namacalne inwestycje, zgodnie ze strategią „Bramy na Świat”.

Głęboką satysfakcję z rozwoju współpracy wyrazili również przedstawiciele timorskiego rządu. Minister planowania i strategicznych inwestycji Gastão Francisco de Sousa podkreślił, że nowe projekty mają ogromny potencjał w zakresie długoterminowego rozwoju środowisk miejskich i wiejskich i są zgodne z narodowymi priorytetami w poszczególnych sektorach.

Minister rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa Timoru Wschodniego Marcos da Cruz wyraził wdzięczność dla zaangażowania UE i EIB, dodając, że rozwój komercyjnego leśnictwa na państwowych nieużytkach będzie ważnym krokiem w kierunku zwiększenia zatrudnienia i zysków z gospodarki leśnej, a także ponownego zazielenienia wyspy. Z kolei minister administracji państwowej Tomás do Rosário Cabral odniósł się do projektu rozwoju systemu zarządzania odpadami, wskazując na pilną potrzebę ochrony środowiska lądowego i morskiego, jak również ograniczenia ryzyka zdrowotnego związanego z balastem niezagospodarowanych śmieci.

Wyzwania stojące przed Timorem Wschodnim

Według danych UNICEF w Timorze Wschodnim dostęp do wody ma 80 proc. populacji wiejskiej i 96 proc. populacji miejskiej. W rzeczywistości chodzi jednak o dostęp na poziomie najbardziej podstawowym, czyli do ulepszonego źródła wody w odległości do 30 minut podróży w obie strony. Informacja ta nie oznacza, że woda jest czysta i bezpieczna. W 2 proc. wiejskich gospodarstw domowych zdobywanie wody zajmuje wciąż ponad pół godziny.

Jeszcze bardziej dramatycznie przedstawia się stan kanalizacji, z której korzysta zaledwie 49 proc. mieszkańców wsi oraz 74 proc. ludności miejskiej Timoru Wschodniego. Dodatkowo w 27 proc. wiejskich gospodarstw wciąż powszechna jest praktyka załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych w przyrodzie. Konsekwencje są poważne i dalekosiężne – w trakcie przygotowania spisu demograficznego w 2016 r. stwierdzono, że aż 11 proc. wszystkich dzieci w wieku do 3 lat cierpiało na biegunkę.

OZN w ramach monitoringu realizacji Szóstego Celu Zrównoważonego Rozwoju (6 SDG) podaje, że jedynie 28 proc. populacji Timoru Wschodniego posiada w domu umywalkę i mydło. Wskaźnik wdrożenia zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi wynosił w 2023 r. zaledwie 14 proc. Postęp rozwojowy w ciągu ostatni dwudziestu lat jest co prawda widoczny i konsekwentny, ale wciąż potrzebne są ogromne inwestycje w infrastrukturę wodno-ściekową.

Strategia „Brama na Świat” – inwestycje dla sektora wodnego

Europejska strategia „Brama na Świat” ma na celu wspieranie globalnych inicjatyw związanych z digitalizacją, klimatem i energią, transportem, zdrowiem, edukacją i badaniami w regionach świata, gdzie problemem jest brak kapitału na inwestycje w infrastrukturę. Na lata 2021–2027 na potrzeby jej realizacji przewidziano budżet w wysokości 300 mld euro. Część z tych środków posłuży do realizacji projektów związanych z gospodarką wodną.

W październiku br. EIB poinformował o przyznaniu pożyczek w wysokości 100 mln euro na wsparcie inwestycji w zakresie dostaw wody, budowy kanalizacji, usprawnienia gospodarki odpadami oraz zarządzania wodami deszczowymi w krajach karaibskich. Dodatkowe 24,4 mln euro wesprze budowę oczyszczalni ścieków i naprawę sieci wodociągowych w pięciu okręgach w Gujanie. Afrykańska wyspa São Tomé przed rokiem uzyskała wsparcie w wysokości 14 mln euro, które przeznaczyła na poprawę stanu infrastruktury wodnej.

Można śmiało powiedzieć, że strategia „Brama na Świat” jest odpowiedzią Europy na globalne wyzwania, od których trudno się w dzisiejszym świecie izolować – od zataczającego coraz szersze kręgi kryzysu wodnego i energetycznego po wyzwania związane z szerzeniem się chorób i nierównościami społecznymi. Mimo to inicjatywa ma wielu przeciwników, wskazujących na arbitralne rozstrzygnięcia dalej pogłębiające nierówności na świecie oraz przynoszące wymierne korzyści dla wybranych europejskich firm.