Światowy Dzień Pszczół: przypomnienie o ich niezastąpionej roli

Dziś obchodzimy Światowy Dzień Pszczół, aby podkreślić ich trudne do przecenienia znaczenie w globalnym ekosystemie i rolnictwie. Ale dlaczego te niewielkie owady są tak istotne? Jeśli wyginą, wówczas rodzajowi ludzkiemu zostaną już tylko cztery lata – te przypisywane Albertowi Einsteinowi słowa doskonale oddają wagę ich wpływu na nasze codzienne życie i przyszłość ludzkości.

Pszczoły odgrywają fundamentalną rolę w procesie zapylania roślin, są niezbędne zarówno dla produkcji żywności, jak i dla utrzymania różnorodności biologicznej. Światowy Dzień Pszczół jest okazją do zwrócenia uwagi na liczne zagrożenia, przed którymi stoją te pożyteczne owady oraz na konieczność podjęcia działań mających na celu ich ochronę.

Światowy Dzień Pszczół – skąd wzięło się to święto?

Światowy Dzień Pszczół został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) w grudniu 2017 r., a pierwsze obchody miały miejsce 20 maja kolejnego roku. Inicjatorem tego święta była Słowenia, kraj z długą tradycją pszczelarstwa, który chciał zwrócić uwagę świata na znaczenie pszczół i innych zapylaczy.

Data 20 maja nie została wybrana przypadkowo – jest to dzień urodzin Antona Janšy, XVIII-wiecznego pioniera nowoczesnego pszczelarstwa, który pochodził ze Słowenii. Janša był jednym z pierwszych, który zrozumiał znaczenie pszczół dla rolnictwa i propagował nowoczesne metody pszczelarstwa.

Rola pszczół w ekosystemie

Pszczoły pełnią niezwykle istotną rolę. Są głównymi zapylaczami, odpowiadając za zapylanie około jednej trzeciej spożywanej przez nas żywności. Dzięki ich ciężkiej pracy możemy cieszyć się szerokim wachlarzem owoców, warzyw i orzechów. Pszczoły miodne, najważniejsze spośród nich, odwiedzają od 50 do 100 kwiatów podczas jednej wyprawy, przenosząc pyłek z jednego na drugi. Ten proces jest niezbędny do prawidłowego rozwoju roślin i prowadzi do tworzenia nasion i owoców.

Zapylanie przez pszczoły ma ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Przetrwanie wielu dziko rosnących roślin, które są integralną częścią skomplikowanych ekosystemów, zależy od pszczół. Bez zapylania nie byłyby w stanie się rozmnażać, co mogłoby prowadzić do ich wyginięcia.

Zapylanie przez pszczoły znacząco zwiększa też wydajność upraw rolnych. Szacuje się, że bez nich plony znacznej grupy roślin byłyby zauważalnie mniejsze, a niektóre gatunki mogłyby w ogóle przestać owocować. Pszczoły przyczyniają się do produkcji wielu podstawowych, ale także mniej oczywistych produktów spożywczych, takich jak migdały, truskawki czy awokado. Ich praca ma bezpośrednie przełożenie na jakość i ilość dostępnych na rynku produktów rolnych.

Pszczoły są równie istotne dla dzikiej przyrody. W ekosystemach naturalnych zapylają rośliny, które stanowią podstawę diety wielu gatunków zwierząt. Bez nich mogłyby zaniknąć, co miałoby katastrofalne skutki dla całego ekosystemu. Wyginięcie roślin zapylanych przez pszczoły doprowadziłoby do zaniku całych gatunków zwierząt, które są od nich zależne, powodując poważne zaburzenia w łańcuchu pokarmowym.

Światowy Dzień Pszczół przypomina o zagrożeniach

Niestety, pszczoły są narażone na liczne zagrożenia. Pestycydy, choroby, zmiana klimatu i utrata siedlisk przyczyniają się do spadku ich liczebności. Pestycydy, szczególnie neonikotynoidy, są jednymi z głównych czynników powodujących śmierć tych owadów. Stosowane w rolnictwie chemikalia mają negatywny wpływ na zdolność pszczół do nawigacji i rozmnażania się.

Choroby, takie jak roztocza Varroa destructor, również zagrażają pszczołom. Te pasożyty osłabiają je, czyniąc bardziej podatnymi na inne choroby i zmniejszając ich zdolność do zbierania pokarmu. Zmiana klimatu z kolei wpływa na dostępność pożywienia i harmonogramy kwitnienia roślin, co zaburza cykle życiowe pszczół.

Działania na rzecz ochrony pszczół

Światowy Dzień Pszczół jest okazją do przypomnienia o konieczności podjęcia działań na rzecz ochrony tych małych, ale jakże istotnych owadów. Wiele organizacji i instytucji pracuje nad wdrażaniem programów ochronnych. Kluczowa jest tu edukacja społeczeństwa. Kampanie informacyjne, warsztaty i szkolenia, nie tylko dla rolników oraz pszczelarzy, przyczyniają się do zwiększenia świadomości i wdrażania praktyk przyjaznych pszczołom.

Jedną z najważniejszych organizacji zajmujących się ochroną pszczół jest Polski Związek Pszczelarski, który zrzesza ok. 35 tys. członków. Organizacja ta prowadzi liczne programy edukacyjne i szkolenia, mające na celu poprawę jakości praktyk pszczelarskich oraz promowanie metod przyjaznych dla środowiska. Dodatkowo, sieć supermarketów Carrefour prowadzi w Polsce kampanię Let it bee, która wspiera budowę hoteli dla pszczół. Ta inicjatywa nie tylko zwiększa świadomość społeczną na temat znaczenia zapylaczy, ale także bezpośrednio pomaga w tworzeniu bezpiecznych siedlisk dla tych owadów.

Warto również wspomnieć o działaniach Greenpeace Polska, które koncentrują się na promocji rolnictwa ekologicznego i redukcji użycia szkodliwych dla pszczół pestycydów. Organizacja ta prowadzi kampanie informacyjne oraz lobbingowe, mające na celu wprowadzenie zmian legislacyjnych chroniących zapylacze.

Oprócz tego, różne miasta w Polsce, np. Warszawa, Wrocław, Katowice, czy Gliwice wdrażają lokalne inicjatywy, które obejmują sadzenie roślin miododajnych w miejskich parkach oraz tworzenie specjalnych stref dla dzikich pszczół, gdzie trawa jest koszona rzadziej.

Jak my możemy pomagać?

Najprostsze sposoby wspierania pszczół oraz dbania o środowisko naturalne obejmują kilka kluczowych działań. Po pierwsze, warto gościć pszczoły w swoim ogrodzie. Zachęci je do tego dbanie o naturalne środowisko. Ważnym krokiem jest pozostawienie fragmentu nieskoszonego trawnika, gdzie można założyć kwietną łąkę, która stanie się doskonałym miejscem dla pszczół. Sadzenie oraz sianie roślin miododajnych o różnych terminach kwitnienia jest kolejnym skutecznym sposobem, aby zapewnić pszczołom źródło pokarmu przez cały sezon.

Należy również unikać używania środków ochrony roślin w godzinach lotu pszczół, a w szczególności zrezygnować z pestycydów. Warto również ustawić w ogrodzie miejsca z wodą, zwane poidełkami, które zawierają drobne kamyczki lub żwirek. Takie rozwiązanie pozwala pszczołom napić się bez ryzyka zamoczenia skrzydełek. Podejmując te działania, można w znaczący sposób przyczynić się do ochrony i wspierania populacji pszczół.

Kilka faktów o pszczołach, które warto zapamiętać

• Na świecie istnieje około 20 tys. gatunków pszczół.
• Aż 222 (z około 470) gatunki żyjących w Polsce pszczół są zagrożone wyginięciem.
• Ponad 300 tys. gatunków roślin (ponad 87 proc.) na świecie jest zapylanych m.in. przez pszczoły.
• Około ¹/₃ spożywanej przez nas żywności jest wynikiem zapylania przez pszczoły miodne.
• Przeciętna pszczoła przez całe życie wyprodukuje tylko ¹/₁₂ łyżeczki miodu.
• Pszczoła miodna odwiedza od 50 do 100 kwiatów podczas jednej wyprawy.
• Pszczoły potrafią aktywnie przenosić pokarm w promieniu do 1,5 km od ula.
• Pszczoły miodne komunikują się między sobą, tańcząc.
• Kolonia pszczół składa się z 20 do 60 tys. pszczół miodnych i jednej królowej.
• Pszczoły pracujące są samicami i żyją około 6 tygodni, wykonując całą pracę w ulu.
• Miód jest niezwykle zdrowy, ponieważ zawiera enzymy, witaminy i minerały. Jest to jedyny pokarm, który zawiera pinocembrynę, przeciwutleniacz związany z poprawą funkcjonowania mózgu.
• Pszczoły miodne nie rodzą się z wiedzą, jak produkować miód. Uczą się tego w ulu od starszych osobniczek.
• Pszczoły miodne są bardzo ważnymi zapylaczami kwiatów, owoców i warzyw.

Zdj. główne: Unsplash/Myriam Zilles