Nature Restoration Law przyjęte

W dniu 17 czerwca 2024 r., podczas posiedzenia Rady ds. Środowiska UE, przyjęto najważniejsze od 30 lat prawo dotyczące odbudowy zasobów przyrodniczych w całej Unii. Nature Restoration Law ma zapewnić ochronę i odtwarzanie ekosystemów lądowych i wodnych w Europie. Zgodnie z przyjętymi zapisami do 2030 r. działania naprawcze obejmą 20 proc. obszaru Unii Europejskiej, a do 2050 r. wszystkie systemy potrzebujące odbudowy.

Nature Restoration Law i jego główne założenia

Nature Restoration Law wyznacza konkretne, prawnie wiążące cele i obowiązki w zakresie odtwarzania przyrody w każdym z wymienionych ekosystemów – od lądowych po morskie, słodkowodne i miejskie. Rozporządzenie ma na celu łagodzenie zmian klimatycznych i skutków klęsk żywiołowych. Pomoże UE w wypełnieniu jej międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony środowiska i odbudowie już zniszczonych obszarów.

Nature Restoration Law – trudne negocjacje

Projekt Rozporządzenia dotyczącego odtwarzania przyrody – Nature Restoration Law – został przedstawiony przez Komisje Europejską 22 czerwca 2022 r., jednak negocjacje były dość trudne i trwały dwa lata. Początkowo projekt został zaakceptowany w lipcu 2023 r. po burzliwym głosowaniu w Parlamencie Europejskim. Po osiągnięciu porozumienia trójstronnego przez Radę, Parlament i Komisję, w lutym bieżącego roku Nature Restoration Law zostało zatwierdzone przez Parlament Europejski. O trudnych negocjacjach pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów Wodnych Spraw: Nature Restoration Law – trudne negocjacje. Ostatnim wymogiem niezbędnym do wejścia rozporządzenia w życie było uzyskanie formalnej zgody państw członkowskich w Radzie UE. Miało to stać się w marcu 2024 r., jednak w ostatniej chwili Węgry wycofały swoje poparcie, tym samym projekt rozporządzenia nie został przyjęty.

W trakcie dalszych negocjacji ministrowie środowiska z 11 krajów Unii Europejskiej skierowali list otwarty do państw, które dotychczas nie wyraziły poparcia dla przyjęcia rozporządzenia Nature Restoration Law, o czym pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów Wodnych Spraw: Nature Restoration Law: decydujący moment dla ochrony przyrody w Europie.

By Nature Restoration Law weszło w życie, potrzebna była zgoda co najmniej 15 państw, w których mieszka 65 proc. obywatelek i obywateli UE. Negocjacje nad przyjęciem projektu rozporządzenia trwały do ostatnich chwil głosowania. W dniu 17 czerwca 2024 r. na tak zagłosowało 20 państw, w których mieszka 66,07 proc. obywatelek i obywateli UE, tym samym projekt został przyjęty wymaganą większością. Rozporządzenia nie poparły: Polska, Węgry, Włochy, Holandia, Finlandia i Szwecja.

Po raz pierwszy w historii rozporządzenie przewiduje przyjęcie środków mających na celu nie tylko chronić, ale i przywracać przyrodę. Dokument pomoże UE wywiązać się z jej zobowiązań międzynarodowych, w szczególności dotyczących globalnych ram różnorodności biologicznej Kunming-Montreal, uzgodnionych podczas konferencji ONZ w 2022 r. (COP15).

Odbudowa ekosystemów lądowych i morskich

Nowe przepisy mają na celu przywrócenie zdegradowanych ekosystemów w siedliskach lądowych i morskich państw członkowskich, osiągnięcie nadrzędnych celów UE w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowanie się do niej, a także zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego. Rozporządzenie nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia i wdrożenia środków mających na celu wspólne przywrócenie co najmniej 20 proc. obszarów lądowych i morskich UE do 2030 r.

Rozporządzenie obejmuje szereg ekosystemów lądowych, przybrzeżnych i słodkowodnych, leśnych, rolniczych i miejskich, w tym tereny podmokłe, łąki, lasy, rzeki i jeziora, a także ekosystemy morskie, w tym trawę morską oraz ławice gąbek i koralowców. Do 2030 r. państwa członkowskie przy wdrażaniu środków renaturyzacyjnych będą traktować priorytetowo obszary Natura 2000.

Na siedliskach uznanych za złe, wymienionych w rozporządzeniu, państwa członkowskie podejmą działania w celu przywrócenia co najmniej:

• 30 proc. do 2030 r.;
• 60 proc. do 2040 r.;
• 90 proc. do 2050 r.

Ochrona zapylaczy

W ostatnich dziesięcioleciach liczebność i różnorodność dzikich owadów zapylających w Europie dramatycznie spadła. Aby rozwiązać ten problem, rozporządzenie wprowadza szczegółowe wymogi dotyczące środków mających na celu odwrócenie tendencji spadkowej najpóźniej do 2030 r.

Ochrona ekosystemów

Rozporządzenie określa szczegółowe wymagania dla różnych typów ekosystemów, w tym gruntów rolnych, lasów i miast. Państwa członkowskie, zgodnie z założeniami rozporządzenia, wprowadzą środki mające na celu poprawę dwóch z tych trzech wskaźników: populacji motyli użytkowych, zasobów węgla organicznego w glebach mineralnych pól uprawnych oraz udziału gruntów rolnych o cechach krajobrazu o dużej różnorodności.

Ponadto państwa członkowskie wdrożą środki mające na celu przywrócenie osuszonych torfowisk i pomoc w zasadzeniu co najmniej 3 mld dodatkowych drzew do 2030 r. na poziomie UE. Aby do 2030 r. przekształcić co najmniej 25 tys. km rzek w cieki swobodnie płynące, państwa członkowskie podejmą działania mające na celu usunięcie sztucznych barier utrudniających łączność wód powierzchniowych.

Krajowe plany odbudowy

Zgodnie z nowymi przepisami państwa członkowskie muszą planować z wyprzedzeniem i przedkładać Komisji Europejskiej krajowe plany odbudowy, pokazując, w jaki sposób zrealizują wyznaczone cele. Muszą także monitorować swoje postępy i składać sprawozdania na ich temat w oparciu o ogólnounijne wskaźniki różnorodności biologicznej.

Kiedy zaczną obowiązywać nowe przepisy?

Rozporządzenie zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie 20 dni później. Będzie ono stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Do 2033 r. Komisja Europejska dokona kontroli stosowania rozporządzenia i jego wpływu na sektor rolny, rybołówstwo i leśnictwo, a także jego szerszych skutków społeczno-gospodarczych.